Basiscollectie klassiek: Shakespeare en zijn Romeo and Juliet

De Engelsman William Shakespeare (1564-1616) is wereldwijd beroemd geworden om zijn toneelstukken. Hij schreef onder andere Othello, Macbeth en Hamlet. Ze vormden inspiratiebronnen voor veel kunstuitingen: toneelbewerkingen, films en ook klassieke muziek. Hier wordt muziek besproken over één van zijn populairste toneelstukken: Romeo and Juliet.

Romeo and Juliet is een tragisch liefdesverhaal. Het gaat over twee jonge mensen die bij de eerste aanblik verliefd worden. Jammer genoeg komen ze beiden uit families die vijandig staan tegenover elkaar. Een priester trouwt hen in het geheim. Bij een uit de hand gelopen ruzie doodt Romeo de neef van Juliet en wordt hij verbannen uit de stad.

Juliets vader vraagt aan de priester het huwelijk te voltrekken tussen zijn dochter en een andere man, Paris. De priester weet dat dit niet kan, dus bedenkt hij een plan. Hij geeft Juliet een slaapmiddel zodat het lijkt alsof ze dood is. Dat huwelijk gaat dus niet door. Helaas is deze list niet doorgegeven aan Romeo. Hij koopt vergif en neemt dit in als hij bij de opgebaarde Juliet is. Juliet ontwaakt en ziet haar dode geliefde naast zich liggen. Ze pakt een dolk en steekt die in haar hart. Als de twee families de dode geliefden vinden, besluiten ze de vijandschap te stoppen en vrede te sluiten met elkaar.

De slechte afloop voor de geliefden wordt in latere bewerkingen nog weleens veranderd in een gelukkig einde. Zoals in de vroegste opera over hen in 1776, het Singspiel Romeo und Julie van de Tsjechische componist Georg Benda. Ook de Russische componist Sergei Prokofjev probeerde een goed einde te breien aan zijn ballet Romeo en Julia op.64, maar dit werd afgekeurd door de Sovjetleiding. Ook het experimentele karakter van Prokofjevs muziek werd niet gewaardeerd. Pas 5 jaar later, in 1940, ging het ballet in première in Leningrad. Het beroemdste onderdeel van dit ballet is de Dans van de Montagues en Capulets; de namen van de twee vijandige families.

Als geen ander kon de Franse componist Hector Berlioz een verhaal zoals Romeo en Julia grandioos uitbeelden in orkestmuziek. Hij pakte het groots aan en maakte een ‘dramatische symfonie’ met solisten, koor en orkest. Op het album Of madness and love staan nog meer werken van Berlioz geïnspireerd op toneelstukken van Shakespeare. Hier een luisterfragment van de beroemde Liefdesscène uit Berlioz’ Roméo et Juliette, op.17.

Een goed beoordeelde complete uitvoering van deze symfonie is die van Colin Davis en het London Symphony Orchestra.

De bekendste opera is die van Charles Gounod. Een mooie versie van zijn Roméo et Juliette is die met het zangersechtpaar Angela Gheorghiu en Roberto Alagna, met koor en orkest uit Toulouse onder leiding van Michel Plasson. Hier zingt Gheorghiu de beroemde aria ‘Je veux vivre dans ce rêve’.

Net als Berlioz nam ook Pjotr Iljitsj Tsjaikovski verschillende toneelstukken van Shakespeare als inspiratie voor zijn orkestwerken. Gustavo Dudamel dirigeert maar liefst drie orkestouvertures op het album Tchaikovsky & Shakespeare. Het luisterfragment van Tsjaikovski’s ruim 20 minuten durende orkestouverture “Romeo en Julia” is van een aanbevolen uitgave met dirigent José Serebrier en het Bamberger Symphoniker.

De beroemdste (vrije) bewerking van Shakespeares Romeo and Juliet is die van de Amerikaanse componist Leonard Bernstein. Het tragische liefdesverhaal speelt zich hier af in het 20e-eeuwse New York City, met haar rivaliserende etnische straatbendes. West Side Story is een Amerikaanse musical en beleefde haar première op Broadway. Decennia later nam de componist dit werk in 1985 echter ook op met een operacast, waaronder sopraan Kiri te Kanawa en tenor José Carreras.En toch blijft de oorspronkelijke Broadway-versie uit 1957 een klassieker. We eindigen met Somewhere, een lied dat hoop geeft op een toekomst van vergeving en vrede.