In 1931 solliciteerde een vroege twintiger naar de vrijgevallen post van organist van La Trinité in Parijs. De bescheiden jongeman had echter warme aanbevelingen op zak van Dupré, Widor en Tournemire, destijds (en nu nog steeds) beroemde namen. Ondanks deze getuigschriften was Olivier Messiaens aanstaande benoeming niet onomstreden. Sommige kerkgangers waren al geschokt door zijn letterlijk ongehoorde fantasieën: nu eens mierzoet, dan weer uiterst modern. Hij was namelijk al een tijdje de vervanger van de zieke Charles Quef geweest, een behoudende figuur die altijd in de stijl van zijn voorganger Guilmant was blijven spelen.
Tijdens de benoemingsprocedure beloofde Messiaen echter dat hij de grenzen van de liturgie zou respecteren. Niet dat daarmee de kou uit de lucht was, het serialisme en de vogelzang van de jaren vijftig moesten nog komen. Na klachten van parochianen besloten de priesters tot een compromis. In bepaalde diensten leek hen een meer klassieke stijl gepast, om de gewone kerkgangers niet voor het hoofd te stoten. Op andere tijden kon Messiaen dan uitpakken met zijn eigen surrealistische stijl. Messiaen hield zich nauwgezet aan het schema, zelfs toen hij al lang de beroemdste componist van zijn generatie was (zie deze registratie van een improviserende Messiaen).
Geen hedendaagse componist is zo gezegend geweest met integrale lp- en cd-opnamen als Messiaen. Al tijdens zijn leven waren er meerdere organisten die zijn orgelmuziek compleet vastlegden. De meest charismatische was uiteraard Messiaen zelf. Vrijwel zijn gehele orgeloeuvre nam hij op, met uitzondering van het Livre du Saint Sacrement. Luisteraars moeten zich niet laten afschrikken door de gedateerde opnametechniek, want de krakerige mono opnamen zijn betoverend. Luister maar naar de extase van de langzame delen uit L'Ascension, of de souplesse waarmee hij de herdersschalmeien van Les Berges (uit La Nativite) benaderde. Wie liever een smetteloze up to date uitvoering hoort, kan altijd terecht bij de altijd trefzekere Olivier Latry, de organist van de Notre-Dame in Parijs.
Messiaen speelt zijn eigen L'Ascension
Tot de vroegste pioniers behoorde Louis Thiry, die - net als Paumann, Vierne en Langlais - tot het officieuze gilde van de blinde of slechtzienden organisten behoorde. Om die reden moest Thiry al die moeilijke noten en onmogelijke ritmes dus uit zijn hoofd leren. Misschien dat hij daarom zoveel vrijheid weet te vinden in zelfs Messiaens meest cerebrale uitingen. Luister bijvoorbeeld naar de gletsjers en eeuwige sneeuw van het tweede Trio uit het Livre d'Orgue, van deze cd.
In Engeland werd Messiaen gepromoot door twee fenomenale organisten: de idealistische en educatief ingestelde Gillian Weir (in 1989 wijdde ze een tv serie aan het orgel) en de uitmuntende Jennifer Bate, die vaak samen met Messiaen werkte.
In 1986 verzorgde Bate de eerste opname van het Livre du Saint Sacrement, het laatste opus dat Messiaen zelf niet meer heeft opgenomen. Ook haar opname van La Nativité du Seigneur geldt als een klassieker. Een belangrijke Duitse organiste is Almut Rössler, die in 1972 de Europese première van de Méditations sur le Mystère de la Sainte-Trinité gaf. Zij verzorgde tevens de Nederlandse première in de kathedrale Basiliek Sint Bavo in Haarlem.
Jennifer Bate speelt het derde deel (Transports de joie...) uit L'ascension
De Nederlander Willem Tanke toog eveneens naar Haarlem voor zijn integrale opname van Messiaens orgelwerken. In Chants d'Oiseaux (Livre d'Orgue) kun je zelfs de Haarlemse vogels op de achtergrond horen meezingen. Ook Piet van der Steen wijdde een cd reeks aan Messiaen, waarvan de afzonderlijke delen ooit via de VPRO verkrijgbaar waren.
Willem Tanke speelt Le banquet céleste
(HJ)
