Basiscollectie klassiek : Britse kroningen

Op zaterdag 6 mei 2023 is in Westminster Abbey de kroning van koning Charles III en koning-gemalin Camilla. Charles is de veertigste vorst die hier met pracht en praal gekroond zal worden. Onomstreden is het Britse vorstenhuis al lang niet meer. In de media circuleren kritische vragen over loon- en erfbelasting. In verschillende landen van het Gemenebest klinkt de roep om onafhankelijkheid. En het zal niemand zijn ontgaan dat het ook binnen de koninklijke familie rommelt. Een recente BBC documentaire eindigde met een poll waarin maar liefst 58% van de Britse bevolking aangaf geen interesse te hebben in de koninklijke familie. Is Groot-Brittannië denkbaar zonder royals?

-Pracht en praal
Als er iets voor de Britse monarchie pleit, dan is dat wel de muziek. Naar verluidt zou de kroning van Charles soberder zijn dan destijds bij de kroning van Elizabeth II. Wat niet wegneemt dat het muzikale aandeel een indrukwekkende lijst vormt.

Het is sowieso imposant wat de Britse kroningen door de eeuwen heen aan muzikale pracht en praal (pomp and circumstance) hebben opgeleverd. Al die muziek weerspiegelt de historie: van katholicisme naar protestantisme en weer terug, van monarchie naar republiek en weer terug, van Tudor naar Oranje-Nassau naar Hannover naar Windsor en alles wat er tussenin zit. Al die wisselingen van de macht. Het was niet anders dan in de oeroude verhalen rond de koningen Saul, David en Salomo.

-Bijbelse koningen
Iedere ketter heeft zijn letter, de Bijbel geeft iedereen gelijk. Ben je voor het ceremonieel met wierook, gewaden en fonkelende edelstenen, dan heb je de Bijbel aan je kant. Dat is ook zo als je faliekant tegen uiterlijk vertoon bent. ‘Put not your trust in princes’, zo staat er in de traditionele Engelse bijbelvertaling (Psalm 146). De profeet Samuel protesteerde hevig toen de Israëlieten het koningschap wilden invoeren. Koningen leggen immers belastingen en dienstplicht op. Nooit aan beginnen dus.

Van de bijbelse koningen was Salomo de meest wijze en glorieuze. Onder zijn leiding werd de tempel in Jeruzalem gebouwd. Bij iedere Britse kroning van de laatste drie eeuwen wordt verwezen naar hoe eens de legendarische Salomo gezalfd werd door de priester Sadok (Zadok) en de profeet Natan.

Dan het mooie pelgrimslied Psalm 122, over de opgang naar Jeruzalem. Het lied werd een geliefde inspiratiebron voor ‘coronation anthems’.

-George Frideric Handel
De belangrijkste hofleverancier van kroningsmuziek was ironisch genoeg de buitenlander Georg Friedrich Händel (George Frideric Handel). Zijn grandioze Zadok the Priest heeft bij iedere kroning geklonken sinds de troonsbestijging van George II in 1727. Het stuk was de eerste van vier 'coronation anthems' die Händel componeerde voor deze gelegenheid.

Handel leverde eveneens muziek voor feesten en partijen. Rond 1717 componeerde hij de Water Music voor een vaartocht van koning George I op de Thames. De Music for the Royal Fireworks is in 1749 gecomponeerd op koninklijk verzoek voor een vuurwerkspektakel in London's Green Park.

-Tallis & Byrd
Zowel Thomas Tallis als William Byrd (beiden katholiek) genoten de bescherming van de protestantse Elizabeth I voor het publiceren en promoten van hun muziek. Byrd componeerde het motet (anthem) O Lord, Make Thy Servant Elizabeth rond 1570, kort voor of na hij een positie verwierf aan de Royal Chapel in Londen. De aan de Bijbel ontleende tekst (Psalm 21) sloeg oorspronkelijk op de legendarische koning David.

Rejoice Unto The Lord ontstond in 1587 ter gelegenheid van het 20-jarige jubileum van de koningin. Ook het madrigaal This Sweet and Merry Month of May (1590) was een eerbetoon aan Elizabeth I.

-Henry Purcell
Henry Purcell zong al op jonge leeftijd in de Chapel Royal. Zijn vader, Henry senior, leidde het koor. Henry jr. bleef ook later als kerkmusicus en organist verbonden aan Westminster Abbey en de Chapel Royal. Voor de kroning van James II componeerde hij de 'coronation anthem' My Heart Is Inditing.

Na de kroning van William (onze stadhouder Willem III van Oranje) en Mary in 1689 had het Londense hof niet meer de muzikale uitstraling die het onder de Stuarts had. Wat Purcell er niet van weerhield om muzikale loftuitingen te produceren voor verjaardagen van Queen Mary. Ook componeerde hij een paar stukken voor de begrafenis van de koningin in 1695. Zowel vader als zoon Purcell werden begraven in Westminster Abbey.

-Hubert Parry
Hubert Parry zou de lievelingscomponist zijn van de huidige koning Charles III. En dat is te begrijpen. Weergaloos is immers de 'coronation anthem' die Parry in 1902 componeerde voor de kroning van Edward VII. Het is alsof de pelgrims uit bijbelse tijden de stad Jeruzalem met haar tempel steen voor steen zien oprijzen: I was glad when they said unto me, Let us go into the house of the Lord (Psalm 122). Sindsdien heeft het stuk geklonken bij iedere Britse kroning, al dan niet met de toegevoegde uitroep Vivat Rex of Vivat Regina.

-Elgar & Holst
De melodie van Land of Hope and Glory is afkomstig uit de Pomp and Circumstance March no.1 van Edward Elgar. Het was koning Edward VII die de suggestie deed om de (orkestrale) melodie van woorden te voorzien.

Een vergelijkbaar lot onderging de melodie van Jupiter uit The Planets van Gustav Holst: I vow to thee, my country. De orkestversie klonk tijdens de kroning van Elizabeth II.

-Van Walton tot McDowall
Elizabeth II was wellicht niet de meest muziekminnende onder de Britse vorsten. Haar kroning in 1953 leidde niettemin tot een stroom aan fantastische muziek. De muziekvreugde zal mede te maken hebben gehad met hoopvolle verwachtingen na de oorlog.

De aanstekelijke mars Crown Imperial van William Walton had ook al in 1937 geklonken voor de kroning van George VI. Tijdens de kroning van Elizabeth kwam daar een Coronation Te Deum en Orb and Sceptre mars bij.

Benjamin Britten componeerde maar liefst een omvangrijke opera, Gloriana, gebaseerd op het leven van Elizabeth I. Ralph Vaughan Williams liet van zich horen met een bewerking van een oude Geneefse psalm.

Vrijwel aan het einde van Elizabeths regeerperiode componeerde Cecilia McDowall in opdracht van het ensemble The Sixteen het motet O Lord, Make Thy Servant Elizabeth. Dat was uiteraard mede geïnspireerd door het gelijknamige motet van William Byrd.

(HJ)