Terug naar boven

Muzikale wereldreis (21): De Shakers

In de 18e eeuw keerde Jezus terug op aarde in de gedaante van een vrouw. Dat geloofden althans de aanhangers van deze vrouw die in 1736 geboren was als Ann Lee, de dochter van een smid uit Manchester. In 1774 – aangespoord door een visioen – emigreerden zij en haar medesekteleden vanuit Engeland naar Amerika. Hier – zo geloofden zij – was een duizendjarig vrederijk aangebroken, zoals voorspeld in het Bijbelboek Openbaring (Apocalyps). Aan het begin van de 21e eeuw waren er nog maar vijf van deze ‘Shakers’ over. De muzikale en culturele nalatenschap van de Shakers is echter blijvend.

De Shakers geloofden in een spoedig einde van de wereld zoals wij die kennen. In de loop van de geschiedenis zijn er heel veel van dit soort apocalyptische sektes geweest. Nuchter beschouwd zaten ze er allemaal naast. Het is ook niet altijd duidelijk wat deze sektes nu precies verwachten. Gerechtigheid, een hemels paradijs, gelijkheid voor iedereen?

De Shakers preekten zeker geen hel en verdoemenis. Ze creëerden echter wel een alternatieve samenleving waarin mannen en vrouwen gelijk waren. Seks speelde geen rol meer, van aardse goederen deed men afstand. Al het bezit was gemeenschappelijk, de oude familieverbanden waren achterhaald. Tijdens hun bijeenkomsten sprak men in tongen en hield men extatische dansen. Soms liep de opwinding zo hoog op dat de dansers gingen beven, vandaar de naam ‘shakers’.

Sommige sekteleden kregen boodschappen door vanuit de geestenwereld, wat zich manifesteerde in liederen en tekeningen (zie plaatje). Zo schreef een zuster dat ze urenlang naar prachtige muziek luisterde die hoog boven haar hoofd in de lucht zweefde. Let wel, in de 19e eeuw was het spiritisme een ware hype, niet alleen aan de Amerikaanse oostkust (de gezusters Fox) maar ook in Europa en Rusland.

Tegenwoordig zijn de Shakers zo goed als uitgestorven. Er zijn echter twee terreinen waarop hun invloed blijvend is. Het eerste is de meubelkunst. Met hun minimalistische smaak hebben de Shakers grote invloed gehad op de moderne Amerikaanse kunst. De tweede erfenis behelst een enorme schat aan liederen. Deze liederen stonden dichter bij het Amerikaanse volkslied dan bij de kerkelijke hymnen van het anglicaanse thuisland. ‘Tis a Gift to be Simple is wellicht hun bekendste lied. Aaron Copland bewerkte het en citeerde het in zijn ballet Appalachian Spring.

Marilyn Horne zingt Simple Gifts van Aaron Copland

Maar hoe klinkt dit lied wanneer een echte Shaker het zingt? In de jaren 60 en 70 zijn er opnamen gemaakt in een van de laatste Shaker gemeenschappen, de United Society of Shakers in Sabbathday Lake, Maine. 'Tis a Gift to be Simple zou in 1848 ‘ontvangen’ zijn door broeder Joseph Brackett. Hij zong terwijl hij ronddraaide. Zijn jaspanden vlogen daarbij alle kanten uit.

Mildred Barker en haar medezusters zingen ‘Tis the Gift to be Simple (Sabbathday Lake, Maine)

Het juweeltje Low Down in the Valley behoort tot de vele liederen die zijn ‘doorgegeven’ door een geest met de naam Little Shepherdes.

Low Down in the Valley (Sabbathday Lake, Maine)

Come Life, Shaker Life geeft een mooi beeld van een levendige dansstijl. Het lied verwijst naar het Bijbelse verhaal van koning David, dansend voor de ark van het verbond.

Come Life, Shaker Life (Sabbathday Lake, Maine)

De dansliederen kennen vele woordloze lettergrepen. Zo wordt het lied On Zion’s Holy Ground opgevuld met vele ‘lodelodelo's'.

On Zion's Holy Ground (Sabbathday Lake, Maine)

De Shakers zijn vrijwel uitgestorven. Hun liederen worden echter nog steeds gezongen door zanggroepen met een voorliefde voor ‘americana’. Zoals de Boston Camerata onder leiding van Joel Cohen.

De Boston Camerata zingt In Yonder Valley

Is het erg dat de verwachtingen van de Shakers niet zijn uitgekomen? Dat hun idealen geen stand hebben gehouden? Zolang deze planeet nog doordraait, zullen mensen dromen van een betere en meer eerlijke wereld. De ‘simple gifts’ van de Shakers zullen deze (al dan niet muzikale) dromen blijven voeden.

Shaker Loops van John Adams
Shaker Dances van Graeme Koehne
(HJ)