Terug naar boven

Muzikale wereldreis (23): Italiaanse filmcomponisten

The Godfather, Once Upon A Time In The West, Intouchables… Uitstekende films die ook geprezen werden om hun muziek. Die muziek was van de hand van Italiaanse componisten. Hoe komt het dat juist de Italianen zich hierin wisten te onderscheiden? In deze aflevering van ‘Muzikale wereldreis’ belichten we zeven Italiaanse componisten die met hun muziek een onvergetelijke indruk maakten op het witte doek.

Dit verhaal begint in Rome. Daar werd in 1937 een reusachtig complex van filmstudio’s gebouwd. Drijvende kracht achter deze ijver was Benito Mussolini. De Italiaanse dictator zag in film hét middel om onder de Italianen een gevoel van eenheid te kweken. Al vanaf het begin was film populair in Italië, en met eigen studiofaciliteiten moesten de Italianen zich kunnen meten met de grootmachten van de film: Duitsland en de Verenigde Staten. Het complex kreeg de naam Cinecittà, oftewel Filmstad. In 1945 was er weinig over van Cinecittà. Studio’s waren gebombardeerd, het hout van de decors was in de oorlogsjaren opgestookt en de plek deed dienst als opvang voor vluchtelingen. Toch besloot de naoorlogse Italiaanse regering weer in Cinecittá te investeren. Al snel braken de gouden jaren van de Italiaanse film aan, met Federico Fellini als bekendste regisseur.

Voor de muziek in zijn films werkte Fellini het liefst samen met Nino Rota. Rota was voorbestemd voor een leven in de klassieke muziek. Al in 1922, op 11-jarige leeftijd, schreef het wonderkind zijn eerste oratorium, een groot vocaal werk. Rota rolde echter de filmwereld in. Hij schreef in 1933 zijn eerste filmmuziek, maar hij werd vooral bekend door zijn muziek bij Fellini-klassiekers als La Dolce Vita (1960) en 8 ½ (1963).

Nino Rota – Titoli di testa [La dolce vita]

Nino Rota zou uiteindelijk ook in Hollywood werken. Daar is hij vooral bekend geworden van de muziek die hij schreef voor The Godfather (1972). Iedereen die de film zag kan de sinistere themamuziek uit de film zo meefluiten.

Nino Rota – Love theme [The Godfather]

Toch was Rota niet de eerste Italiaan die doorbrak in Hollywood. Dat was Ennio Morricone, ook al een kind dat op jonge leeftijd zijn eigen composities op de piano schreef. Morricone werd bekend als de componist van ‘spaghettiwesterns’. Het was regisseur Sergio Leone, een oude schoolvriend van Morricone, die hem hiervoor vroeg. Morricone geldt als de vernieuwer van filmmuziek. Voor hem werd er alleen met complete orkesten opgenomen, maar Morricone zette instrumenten in als de elektrische gitaar, banjo en mondharmonica. Dat lijkt nu volstrekt normaal, maar hij was de eerste. Ook verwerkte Morricone geluidseffecten (onder meer hoefgetrappel en vallende druppels) in zijn muziek. Met blijvend effect, want de themamuziek van Once Upon A Time In The West (1968) geldt nu als klassiek. Ook gaf hij ieder personage zijn eigen muzikale motief zoals deze, voor de bandiet Cheyenne.

Ennio Morricone – Cheyenne [Once upon a time in the West]

Typerend voor het eind van de jaren 60 is de combinatie van bigband met soul- en beatmuziek. Het opzwepende popritme past perfect bij achtervolgingsscènes in actiefilms. Dit fragment komt uit de film Tiffany Memorandum (1967), waarin een Bond-achtige held verzeild raakt in spionage-achtige praktijken. De muziek is van Riz Ortolani. Net als Morricone schreef hij muziek voor honderden films en series.

Riz Ortolani – Beat fuga shake [Tiffany memorandum]

Grote componisten als Morricone en Ortolani schreven niet alleen muziek voor kaskrakers, maar net zo goed voor obscure B-films. Dergelijke sensatiefilms waren, vooral in de jaren 70, een ware industrie in Italië. De Italianen noemden ze ‘gialli’, Italiaans voor ‘geel’, omdat het vaak bewerkingen waren van goedkope pulpliteratuur die verscheen op goedkoop, geel papier. Vooral horror- en erotische films waren de populaire genres. De films zijn het aankijken nauwelijks waard, maar de muziek is jaren later nog onverminderd spannend. Spannend genoeg om er verzamelalbums mee uit brengen zoals deze, deze en deze. Luister maar naar de huiveringwekkende muziek die Goblin schreef voor de horrorfilm Zombi (1978).

Goblin – L'alba dei morti viventi [Zombi]

Italiaanse componisten verwerken snel moderne invloeden in filmmuziek. Discopionier Giorgio Moroder was ook een van de eersten die filmmuziek volledig op de synthesizer componeerden. De soundtrack van de film Midnight Express (ook uit 1978) geldt nog steeds als baanbrekend én uitermate dansbaar.

Giorgio Moroder – The chase [Midnight express]

De bekendste Italiaanse filmcomponist van de laatste jaren is Ludovico Einaudi, die in Nederland definitief doorbrak met zijn muziek voor de Franse speelfilm Intouchables (2012). Net als Nino Rota studeerde Einaudi aan het conservatorium van Milaan en is zijn werk sterk beïnvloed door klassieke componisten. Het handelsmerk van Einaudi zijn de repetitieve melodieën die hij speelt op de piano, zoals te horen in dit nummer.

Ludovico Einaudi – Fly [Intouchables]

De Italiaanse filmindustrie is in de 21e eeuw geen grootmacht meer, maar in Hollywood en andere Europese landen doen ze voor de muziek nog altijd graag een beroep op Italiaanse componisten.

(PdK)