Terug naar boven

Necrologie: Jan Boerman (1923-2020)

Jan Boerman heeft niet alleen een indrukwekkende leeftijd bereikt, maar was ook een van de belangrijkste componisten van elektronische muziek in Nederland. In 1982 kreeg hij dan ook de Matthijs Vermeulenprijs voor zijn hele oeuvre. In 1999 won deze cd-box met zijn complete oeuvre voor tape de Edison. Vrijwel alle fragmenten hieronder komen van deze cd.

Boerman studeerde piano (bij Léon Orthel) en compositie (bij Hendrik Andriessen) aan het Koninklijk Conservatorium in Den Haag, en componeerde enkele instrumentale werken voordat hij in 1959 zijn eerste elektronische compositie realiseerde.

Musique conrète, 1959, van deze cd

Dit stuk was ook meteen zijn kortste compositie, want vanaf dat moment richtte hij zich meer en meer op grotere vormen. Vrijwel al zijn werk was gecomponeerd voor tape - oftewel magnetische banden waarop elektronische klanken vastgelegd én bewerkt konden worden. Een prachtig voorbeeld is het werk Alchemie 1961.

Alchemie 1961

In de decennia erna was hij enorm productief, en ontstond er een imposant oeuvre van subtiel vormgegeven en verfijnd klinkende composities. De structuur van zijn composities was voor Boerman van groot belang, en hij maakte hierbij vooral gebruik van de Gulden Snede, maar ook van andere klassieke vormen. Een indrukwekkend stuk is Kompositie 1972, waarin Boerman op systematische wijze klanken tussen ruis en toonhoogte gebruikt.

Kompositie 1972

Boerman schreef gaandeweg ook werken voor tape met instrumenten, zoals Ontketening II uit 1984, voor slagwerk, elektronica en tape. Het rijke slagwerk-instrumentarium wordt op steeds andere manieren in contact gebracht met de elektronische klanken.

Ontketening II, 1984

Een hoogtepunt in het oeuvre van Jan Boerman is Vocalise 1994, een stuk waar hij lang aan had gewerkt - en waar hij in 1997 de Willem Pijperprijs voor kreeg. Hier staan weer klanken centraal die een zekere herkenbare toonhoogte hebben, maar steeds weer anders gekleurd zijn. Onderstaand fragment, net zoals die hierboven, doet vanzelfsprekend geen enkel recht aan de lange werken van Boerman, die de luisteraar geheel meenemen naar een andere wereld, zonder akkoorden, melodieën en regelmatige ritmes, zelfs zonder klanken die we gewend zijn. Het is de wereld van Jan Boerman, die ook zelf sprak over 'het landschappelijke' van zijn muziek.

Vocalise 1994

(TC)
(foto: Sarah Boerman)