Het Utrechtse festival Le Guess Who? biedt jaarlijks een bont en avontuurlijk programma van nieuwe muziek uit de hele wereld – van jazz tot indie en elektronische muziek en alles daartussen. De editie van 2025 bevat daarnaast grote namen zoals reggaelegendes The Congos, freakfolk-pionier Devendra Banhart en de 85-jarige Amerikaanse jazzsaxofonist Gary Bartz, een van de laatste levende artiesten die nog verbonden is aan de jazzexplosie van de 20e eeuw en speelde met zo’n beetje alle grote namen uit die tijd.
Art Blakey, Charles Mingus, Max Roach, Miles Davis…ze spelen vanaf de jaren 60 allemaal graag met de jonge saxofonist uit Baltimore, die in 1958 naar New York is gekomen om te studeren aan de Julliard School. Eerste optredens doet Gary Bartz met de Charles Mingus Jazz Workshop (waar hij Eric Dolphy en McCoy Tyner ontmoet) waarna hij zijn eerste professionele baan krijgt bij de band van Max Roach en Abbey Lincoln. Bartz doet zijn eerste studio-ervaring op als lid van Art Blakey and the Jazz Messengers en is voor het eerst te horen op hun album Soul Finger (1964).
Bartz speelt vanaf 1968 terugkerend in de band van pianist McCoy Tyner en doet onder andere mee op diens (geweldige) album Extensions uit 1970, naast pianist en harpist Alice Coltrane en saxofonist Wayne Shorter. Datzelfde jaar speelt hij op saxofonist Pharoah Sanders’ spiritual jazz-extravaganza Deaf Dumb Blind (Summun Bukmun Umyun). In 1970 sluit de saxofonist zich ook aan bij de band van Miles Davis, die zich op dat moment in zijn jazzrock-fase bevindt. Bartz is onder andere te horen op het Miles Davis-album Live/Evil (1971).
Spiritual jazz, jazzfunk en jazzrock keren allemaal terug in de groep NTU Troop, die Bartz begin jaren 70 opricht. Hij gaat hierin ook zingen. De groep debuteert in 1971 met Harlem Bush Music – Uhuru en is live, ook in Europa, populair met hun lange spirituele funkjams. Zoals te horen op Live In Bremen 1975, radio-opnames die werden uitgebracht in 2021. Het laat ook Bartz horen als een bezielde altsaxofonist die zijn feilloze techniek weet om te zetten in ongebreideld vrij spel.
Na zich eind jaren 70 meer op funk en zelfs disco gericht te hebben, keert Bartz in de jaren 80 terug naar zijn jazzwortels. Hij speelt onder andere met Roy Hargrove en brengt in 1991 het post-bopalbum Shadows uit bij het Nederlandse Timeless Records. Met name de muziek uit zijn funktijd wordt dankbaar gesampeld door hiphop-acts als Warren G, 9th Wonder en A Tribe Called Quest.
Adrian Younge van A Tribe Called Quest, vraagt Bartz voor zijn jazz project Jazz Is Dead (2021) en ook de jonge Londense jazzband Maisha speelt graag met de inmiddels eminente saxofonist, zoals op het North Sea Jazz Festival in 2022. Zijn komst naar Le Guess Who? gaat gepaard met een nieuw, nog niet in Europa verschenen album waar onder andere drummer Kassa Overall en harpist Brandee Younger op meespelen.
Mark Ritsema
Gary Bartz and NTU Troop speelt op zondagavond 9 november op Le Guess Who? Adrian Younge speelt er op de vrijdagavond.
