Basquiat salutes jazz

Trompettist John Birks “Dizzy” Gillespie was een van de grondleggers van de bebop. Gillespie (1937, Cheraw, South Carolina) speelde trompet in bigbands van achtereenvolgens Teddy Hill en Cab Calloway. In nachtelijke jamsessies in Minton's Playhouse in New York overschreed hij samen met gelijkgestemden als saxofonist Charlie Parker, pianist Thelonious Monk en drummer Kenny Clarke de grenzen van de swing door te experimenteren met harmonische vernieuwingen, complexe thema’s, hoge tempo’s en verrassende ritmische accenten. Gillespie, tegelijkertijd de leidende theoreticus en grootste entertainer van de bebop, leidde eigen combo’s en een bebopbigband. Hij voegde meer en meer Afro-Cubaanse elementen toe aan de bebop en werd zo een wegbereider voor de latin jazz. Zijn karakteristieke verschijning met schuin omhoog gebogen trompet en enorm uitpuilende wangen deden haast vergeten dat hij een virtuoos trompettist was.

Drummer Max Roach (Newland, North Carolina, 1924) wordt samen met Kenny Clarke beschouwd als de uitvinders van het bebop-drummen. Roach begon zijn carrière op zijn zestiende als vervanger in de orkesten van Duke Ellington en Count Basie. In New York leerde hij andere beboppers kennen, waaronder Charlie Parker, Dizzy Gillespie, Thelonius Monk en Kenny Clarke. Toen die laatste in 1943 in militaire dienst moest, verving Roach hem bij Charlie Parker. In 1945 maakte hij enkele beroemde opnamen met Parker en Gillespie en werd hij door Gillespie gevraagd voor diens bigband. Samen met trompettist Clifford Brown richtte hij in 1954 het Brown-Roach-Quintet op dat snel uitgroeide tot een van de belangrijkste hard bop groepen. De band kreeg een abrupt einde door een dodelijk auto-ongeluk van Brown in 1956. Later startte Roach een nieuw kwintet en speelde hij onder meer samen met Archie Shepp, Anthony Braxton, Cecil Taylor en Dollar Brand. Vanaf het begin van de tachtiger jaren deed Roach een aantal solo-concerten en leidde hij diverse groepen, zoals het percussie-ensemble M’Boom. Hij overleed in 2007op 83-jarige leeftijd.

Door geniale virtuositeit te combineren met pure emotie op de altsaxofoon, had Charlie Parker in zijn tijd maar weinig concurrenten. En na hem zou het nooit meer hetzelfde zijn. Als één van de uitvinders van de bebop (samen met Dizzy Gillespie, Bud Powell en anderen), introduceerde Charlie ‘Bird’ Parker nieuwe mogelijkheden voor expressie, één die een indrukwekkende techniek koppelde aan gedegen muzikale kennis en vooral: het vermogen om complexe ideeën simpel, oprecht en onweerstaanbaar uit te voeren. Parker overleed op 34-jarige leeftijd en liet een erfenis na die velen trachtten te evenaren maar door niemand werd overtroffen.

‘Saxophone Colossus’ is een passende beschrijving voor deze tenorsaxofonist die tot de grootste levende jazzartiesten wordt gerekend. Sonny Rollins maakte zijn eerste platenopname op zijn negentiende, eind jaren veertig van de vorige eeuw. In tegenstelling tot Parker en Coltrane was de grootte van zijn talent onmiddellijk duidelijk. Na het onderzoeken van de hard-bop van begin jaren vijftig, nam hij van Monk het idee over om de melodie in plaats van de akkoorden als uitgangspunt te nemen in zijn improvisaties. Als een meer stadse en sardonische tegenhanger van Coltrane met zijn bezwerende zoektochten, is Rollins in staat om urenlange, onbegeleide solo’s te spelen met eindeloze variaties, voortgebracht door de meest krachtige sound die ooit uit een saxofoon werd gewrongen.

Thelonoius Monk is een van de meest invloedrijke jazzpianisten en –componisten van de afgelopen eeuw. Een van zijn bekendste composities is Round Midnight, een stuk waarin de stijl van Monk goed is te herkennen: alle noten worden even ferm en duidelijk gespeeld. Ook het abrupte afbreken van sommige noten is kenmerkend voor de pianist. Monk heeft gedurende dertig jaar veel succes en speelt samen met de grootste jazzartiesten waaronder Miles Davis, John Coltrane en Sonny Rollins. Hij heeft wel zo nu en dan last van een psychische aandoening en halverwege de jaren zeventig trekt hij zich terug in een verzorgingshuis. Er staat wel een piano, maar Monk speelt nooit meer. In 1982 overlijdt Thelonious Monk op 64-jarige leeftijd aan een beroerte.

Art Blakey, geboren in Pittsburgh, was een van de meesters van het bop-drummen. In de jaren veertig speelde hij met vrijwel alle bekende jazzmusici, varierend van ‘king of swing’ Fletcher Henderson tot bebop pianiste Mary Lou Williams. Hij werd echter het meest bekend als oprichter en leider van The Jazz Messengers, een van de meest eerbiedwaardige instituties uit de jazz. Gedurende bijna veertig jaar was dit heiligdom van de hard-bop de leerschool voor enkele van de beste jonge jazzmusici, waaronder Wayne Shorter, Freddie Hubbard, Bobby Timmons en Wynton Marsalis.