Tot Het Vrije Nederland – Koningin Wilhelmina
Op 5 mei 1945 geeft Nazi-Duitsland zich over aan de geallieerden. Hiermee komt een einde aan vijf jaar onderdrukking van een streng Nazibewind; het systematisch uitmoorden van Joden en dissidenten, honger, angst en vernedering. Nederland is vrij.
Hindustan – Dutch Swing College Band
In het bezette Nederland bepalen de Nazi's wat er cultureel wel en niet is toegestaan. De populaire, uit Amerika overgewaaide dansmuziek jazz past natuurlijk niet in hun arische cultuurgoed en wordt streng verboden. Dutch Swing College Band ontstaat op de dag van bevrijding. Hoewel oprichter Peter Schilperoort in 1990 overlijdt, is dit jazzorkest nog steeds actief.
De Bom – Doe Maar
Op 2 september 1945 eindigt de Tweede Wereldoorlog officieel met de capitulatie van Japan. Tegen een gruwelijke prijs: de atoombommen die Amerika werpt op Hiroshima en Nagasaki kosten meer dan 100.000 mensen het leven. Atoombommen worden vanaf de jaren 50 de belangrijkste inzet tijdens de Koude Oorlog tussen het Westen en de Sovjet-Unie. Angst voor deze allesverwoestende wapens houdt iedereen in zijn greep.
Java Guitars – Tielman Brothers
Na de bevrijding van de Japanners roept Nederlands-Indië zich uit tot het onafhankelijke Republiek Indonesië. Een daaropvolgend conflict met Nederland woekert tot 1949. Het brengt veel Indische vluchtelingen naar Nederland. Opvallend hoe vanuit hun gemeenschap een vroeg verschijnsel van de naoorlogse cultuur gestalte krijgt. Onder Indische jongeren ontstaan de eerste Nederlandse rock-'n-rollbands, zoals de Haagse Tielman Brothers.
Royal Dream – The Diamond Five
Na de wederopbouw neemt gedurende de jaren 50 de welvaart toe. Jonge babyboomers zoeken de vrijheid om zich los te weken van de heersende vooroorlogse kleinburgelijkheid en het Calvinisme van hun ouders. De een wordt een rock-'n-roll minnende nozem, met vetkuif en brommer, de ander juist een in het zwart gehulde artistiekeling die in kleine clubs luistert naar Franse chansons en moderne jazz.
Welterusten Meneer De President – Boudewijn de Groot
Uit de jongerengroepen van de jaren 50 groeit de protestbeweging van de jaren 60. Amerika is inmiddels Vietnam binnengevallen, waartegen (in de hele Westerse wereld) roerige protestacties worden ondernomen. Maar men gaat ook de straat op voor meer rechten voor de vrouw, tegen racisme en voor betere leefomstandigheden en vrede in het algemeen. Een solidaire ethos van samen sterk staan heerst daarbij.
Life I Live – Q65
Provo's, hippies of gewoon langharig werkschuw tuig. De goegemeente gruwelt ervan, maar even lijkt het erop of eind jaren 60 de vredelievende anarchie van de jongeren het conservatieve establishment en het kapitalisme omver gaan werpen. Het blijft, na de onlusten van 1968, bij een flinke deuk. Daarna lijkt iedereen naar de kapper te gaan en toch te kiezen voor een carrière.
Maria Dolores – Neerlands Hoop in Bange Dagen
Nederland is altijd goed geweest in het nemen van vrijheid van meningsuiting middels satire. Door grappen te maken over onrecht en te provoceren breng je mensen aan het lachen en komt op een luchtige en relativerende manier de boodschap beter aan, zelfs als deze hard is. De jonge cabaretier Freek de Jonge is hier een meester in.
Kiele Kiele Koeweit – Farce Majeur
Na de ongebreidelde welvaart van de jaren 60 verharden de tijden. De Koude Oorlog woekert voort, de werkeloosheid neemt toe en in 1973 vindt de Oliecrisis plaats. Typisch Nederlands om hier de carnavalkrakers van dat jaar, zoals Den Uyl Is In Den Olie (Vader Abraham en Boer Koekoek) en Kiele Kiele Koeweit op af te stemmen. We drinken er geen biertje minder om.
Vette Jus – Sjef van Oekel
Voor velen gaan begin jaren 70 de satirische series van beeldend kunstenaar en programmamaker Wim T. Schippers veel te ver. Via illustere showfiguren als Barend Servet, Fred Haché en Sjef van Oekel wordt de Nederlandse spruitjescultuur hierin flink op de hak genomen. Zo maken die onhandige mannen graag luidruchtig gebruik van het toilet en wordt koningin Juliana uitgebeeld als een gezellige volksvrouw. Toch zit iedereen voor de buis, al is het maar vanwege het vrouwelijk naakt dat de series frequenteert.
Van Agt Casanova – Paul Tornado
In Engeland explodeert de punk in 1967/1977 tot een belangrijke stem tegen de groeiende jeugdwerkeloosheid en het heersende, uiterst rechtse bewind van Margaret Thatcher. In Nederland zijn we milder en wordt het nihilistische, iedereen-kan-het-spelen credo van de punk meer gezien als grap. Op die wijze krijgt onze christen-democratische minister president Dries van Agt er van langs.
Over De Muur – Klein Orkest
Iedereen die in de tweede helft van de 20ste eeuw opgroeit in Nederland is wel bang gemaakt voor de communisten en het schrikbewind van de Sovjet-Unie dat halverwege Europa besloten ligt achter het ijzeren gordijn. Klein Orkest schrijft er een mild protestlied over waarin zij ook vraagtekens zetten bij de (vermeende) Westerse vrijheid.
Zuster Nachtegaal – Theo van Gogh
Al eeuwen kent Nederland geen staatskerk meer. Vrijheid van godsdienst, maar ook het recht om geen religie aan te hangen, is een groot goed. Filmmaker, journalist, atheïst en aartsprovocateur Theo van Gogh wordt in 2004 op straat vermoord door een moslimextremist die van Goghs kritiek op de islam niet kan verdragen. Een daad die nog steeds nasiddert en Nederland verdeelt en verhardt.
Iedereen Is Van De Wereld – The Scene
De 75 jarige herdenking van de Tweede Wereldoorlog kent een flinke domper. Door de corona-crisis en de afgeroepen lockdown zijn we belemmerd in onze bewegingsvrijheid. Er zullen gepaste manifestaties plaatsvinden, maar de Nederlander moet vooral thuis herdenken dat wij reeds 75 jaar vrij zijn als open democratische rechtsstaat en dat wij hier ook allemaal de verantwoordelijkheid voor dragen.
Soldaat Van Oranje – Rogier van Otterloo
Anno de 21ste eeuw lijkt de Tweede Oorlog alweer ver weg. Het is een periode waar alleen oude mensen nog van kunnen getuigen, met pijnlijke, maar ook dappere verhalen. Net als Soldaat Van Oranje dat, na de film in 1977, uitgroeit tot Nederlands beroemdste musical. Een sentimenteel en heroïsche spektakel dat ver weg staat van de realiteit, maar ons er hoe dan ook aan herinnert dat er nog maar 75 jaar geleden een wrede oorlog woedde over de wereld.
Samenstelling en tekst: Mark Ritsema
Grafische vomgeving: Judith de Rond
Foto: Noske, J.D. / Anefo / Nationaal Archief
