Begin 18e eeuw werd een hoboconcert populair dat tot verwarring heeft geleid, toen en eigenlijk ook nu nog. Welke Marcello was nu de componist, Benedetto of zijn oudere broer Alessandro? En schreef hij dit stuk nu in de toonsoort d mineur of c mineur? Dit artikel wil nu eens en voor altijd duidelijkheid scheppen over dit mooie concert voor hobo.
Benedetto is de bekendste componist van de twee broers. Bij een uitgave met alleen de achternaam Marcello dacht men dus vanzelf aan Benedetto. De echte schepper van dit concert is echter Alessandro. En de oorspronkelijke toonsoort is d klein, al kwam snel een variant in omloop in c klein. Zelfs eeuwen later, in 1923, maakte een uitgever nog de fout een hoboconcert in c klein te publiceren onder de naam Benedetto! En ook op veel cd-hoezen gaat het nog weleens mis…
Andante e spiccato – József Kiss (hobo), Ferenc Erkel kamerorkest (zie album)
Alessandro Marcello werd geboren in Venetië als zoon van een edelman. In dit rijke gezin ontplooide hij veel talenten. Hij kon tekenen en schilderen, schreef gedichten, verdiepte zich in filosofie en wiskunde en componeerde verdienstelijk muziek. Na het voltooien van een rechtenstudie bekleedde hij verschillende juridische functies in overheidsdienst. Hij schroomde niet een rechtzaak te beginnen tegen zijn eigen broers Benedetto en Gerolamo om het bezit van enkele loges in theater Sant’Angelo! Dus het is de vraag of ze een warme familieband hadden...
Presto – Bruce Haynes (hobo), Frans Brüggen (dirigent), Baroque Orchestra (zie album)
In 1717 publiceerde Jeanne Roger in Amsterdam Alessandro’s hoboconcert met de titel Concerto A Cinque: concert in vijf partijen (hobo solo, twee violen, altviool en basso continuo). Opvallend in de bladmuziek zijn de onversierde melodielijnen. Versieringen als trillers en omspelingen liet Alessandro over aan de musicus. Van de drie delen – Andante e spiccato, Adagio, Presto – is het ontroerende middendeel het beroemdst geworden:
Adagio – Alfredo Bernardini (hobo, dirigent), Zefiro (zie album)
Gek genoeg schreef Alessandro’s beroemde tijdgenoot Johann Sebastian Bach rond dezelfde tijd al een arrangement van dit hoboconcert voor klavecimbel: BWV.974. Hoe kan dat? Dit arrangement moet gebaseerd zijn op een manuscript dat in omloop was voor Alessandro’s officiële publicatie in 1717. Deze klavecimbeltranscripties maakte Bach op verzoek van de jong overleden prins Johann Ernst, toen hij werkte aan het hof in Weimar. De versieringen die Bach noteerde in zijn arrangement, zijn later vaak overgenomen in uitvoeringen van het hoboconcert. Terwijl die eigenlijk geschikter zijn voor een toetsinstrument dan een blaasinstrument.
Presto uit Bach’s klavecimbelconcert BWV.974– Vital Julian Frey (klavecimbel) (zie album)
Zoals eerder vermeld kwam al snel na het origineel een kopie voor hobo en strijkorkest in c klein in omloop. Waarom in c klein? Het zou kunnen dat men toentertijd c klein een geschiktere stemming vond om ‘diepere gevoelens’ uit te drukken. Zeker in het mooie adagio! Een historische uitvoering van de legendarische hoboïst Léon Goossens.
Adagio – Leon Goossens (hobo), Walter Süsskind (dirigent), Philharmonia Orchestra (zie album)
Teder en plechtig, zo speelde Goossens zijn favoriete hoboconcert. Veel hoboïsten - en luisteraars! - zullen nooit genoeg krijgen van de pakkende thema's en heldere samenklanken van Marcello’s meesterwerk.
(SvdP)
