Epistrophy – Thelonious Monk
Zelfs binnen het clubje jazzmuzikanten dat in het New York van de jaren 40 de moderne jazz ontwikkelt, is pianist en componist Thelonious Monk een eigenzinnige buitenbeen. Zijn stukken klinken robuust, zitten vol atonale noten en reflecteren een eigen, absurdistische wereld. Tijdens de solo’s van zijn bandgenoten maakt hij graag een dansje rond zijn piano wat hem op kritiek van serieuze collega’s komt te staan. Hij trekt er zich niets van aan.
We Travel Spaceways – Sun Ra
Jazzpianist en componist Herman Poole Blount vindt zichzelf opnieuw uit als de van Saturnus afkomstige Sun Ra. Hoewel concerten met zijn band de Arkestra uitgroeien tot bonte, futuristische spektakels, blijft Sun Ra altijd een serieus denker met afwijkende muziekopvattingen en theorieën over astraal ruimtereizen en de afro-cultuur.
Floppy Boot Stomp – Captain Beefheart
In 1974 maakt Don van Vliet, alias Captain Beefheart, een knieval naar de commercie met de twee toegankelijke albums Unconditionally Guaranteed en Bluejeans & Moonbeams. Beide worden afgebrand door fans en media. Gelukkig keert hij daarna met Shiny Beast (1978) terug naar zijn unieke geluid, waarin hij ruw smijt met botsende muzieknoten en woorden, als een expressionistische schilder met zijn verf.
Inca Roads – Frank Zappa
Van Vliets jeugdvriend Frank Zappa ontwikkelt zich tot een genadeloze satiricus voor wie niets heilig is. Zowel het establishment als het anti-establishment (zoals de hippies met hun eigen dogma’s en uniformen) moeten het ontgelden. Muzikaal mengt hij rock, elektronische muziek en doowop met de theorieën van radicale moderne componisten tot een uniek geheel.
Lonely Woman - Ornette Coleman
Eind jaren 50 schudt saxofonist Ornette Coleman de ingedutte jazzwereld op met zijn freejazz. Aanvankelijk kan de jazzpolitie er alleen maar schande van spreken dat Coleman niet langer binnen de keurig uitgestippelde lijnen en structuren van de heersende hard bop wenst te spelen. Maar hij krijgt steeds meer navolging van andere muzikanten. Freejazz is inmiddels net zo'n gevestigde stijl als hard bop of bebop.
Black Satin – Miles Davis
Saxofonist Miles Davis is geworteld in de moderne jazz als bandlid van Charlie Parker in de jaren 40. Hij ontwikkelt zich daarna tot een strenge bandleider die steeds de heersende jazztrends een stap voor is. Zo staat hij aan de voet van cool jazz, modal jazz en jazzrock. Het broeierige jazzrockalbum On The Corner (1972) wordt pas decennia later begrepen en ontdekt binnen de hiphop en de elektronische muziek.
My Mamma Never Told Me How To Cook – Annette Peacock
Een vrouwelijke artiest die doet waar zij zin in heeft is in de jaren 60 en 70 nog ongewoon. Componiste Annette Peacock speelt vrijelijk met freejazzmuzikanten voordat zij eind jaren 70 begint aan een grillige solocarrière als singer-songwriter. Vrije expressie en diepgang zijn daarbij belangrijker dan commercie. Het levert haar aanvankelijk vooral veel erkenning op van collega’s.
Ballade De Melody Nelson – Serge Gainsbourg
De Franse chansonnier en componist Serge Gainsbourg kent weinig taboes met zijn hijgerige chansons over seks, incest en andere provocaties tegen het fatsoen. Maar de sensuele orkestrale pop die hij daarbij componeert, klinkt uniek en krijgt veel navolging. Ook zijn levensstijl, beheerst door drank, sigaretten en mooie vrouwen als Brigitte Bardot en Jane Birkin, is legendarisch.
Joga – Björk
De IJslandse zangeres Björk valt aanvankelijk op met haar bijna onaards soepele en expressieve stemgeluid. Na vroege hits als Play Dead en It’s Oh So Quiet hoeft zij zich op dat gebied niet meer te bewijzen. Zij groeit uit tot een extravagante stijlicoon die geen enkel experiment schuwt in haar muziek.
Clint Eastwood – Lee “Scratch” Perry
Het belangrijkste instrument van Jamaicaan Lee “Scratch” Perry is de mengtafel in zijn studio. Door buitenaardse effecten als phasing, echo’s en galmen los te laten op, vaak doorwrochte en prachtig gezongen reggaesongs, ontstaat de dubreggae. Perry is een even excentrieke als onaangepaste man, grillig en stoned als de stijl die hij uitvond.
Kill Your Sons – Lou Reed
Als in de jaren 60 popsongs meer inhoud krijgen, met poëtische en maatschappijkritische teksten, voegt New Yorker Lou Reed daar rauwe straatpoëzie aan toe. Terwijl de hippies over universele liefde en bloemen zingen, vertelt Reed over heroïne en sadomasochisme op het eerste album van zijn band The Velvet Underground (1966). Hij heeft later een grote hit met Walk On The Wild Side, maar een blad voor de mond neemt hij nooit.
Memories – Public Image Limited
Als Johnny Rotten kan de Brit Johnny Lydon gezien worden als een grondlegger van de punk. Zelf heeft hij al snel genoeg van deze muziek en zijn punkband Sex Pistols. Hij keert zich bewust tegen het geforceerd nihilisme van punk met zijn volgende band Public Image Limited (P.I.L.). De punks van weleer begrijpen niets van P.I.L.s structuurloze en uitgesponnen nummers met invloeden uit krautrock en dub. Precies hoe provocateur Johnny Lydon het graag ziet.
Der Spinner – Nina Hagen
In 1976 steekt de jonge punkette Nina Hagen de nog gesloten grens tussen Oost- en West-Duitsland over. Zij is al snel een sensatie in het Westen, met haar elastieken operettestem, wilde punk-attitude en feministische, maar ook impressionistische en vaak grappige teksten. Haar latere carrière gaat vooral gepaard met een zucht naar spiritualiteit, maar zij blijft hoe dan ook zichzelf.
Widowlicker – Aphex Twin
Waarom zouden dance en techno alleen maar gericht moeten zijn op de dansvloer? Dit is begin jaren 90 de gedachte van een groep Britse producers. De belangrijkste exponent van de Intelligent Dance Music (IDM) die hier uit voortvloeit is Richard David James alias Aphex Twin. Hij rekt de elektronische muziek op en doet dit ook nog eens met de gemene grijns waarmee hij zich door zijn duistere clips beweegt.
samenstelling en tekst: Mark Ritsema
grafische vormgeving: Judith de Rond
beeld: Finer Moments - Frank Zappa (JK182898)
