Het verhaal gaat dat Gioachino Rossini ooit tot in zijn hotelkamer achtervolgd werd door een fan. De man begon de jonge operacomponist uitgebreid te verheerlijken. Maar Rossini had daar geen zin in. “Weet u meneer waarom ik werkelijk recht heb op onsterfelijkheid?”, riep de overmoedige twintiger uit tegen zijn fan, “Omdat ik de mooiste man van mijn tijd ben.” Waarop hij naakt uit bed sprong...
Rossini is vooral bekend van De barbier van Sevilië, de meest geliefde komische opera ter wereld. Hij componeerde het werk in slechts twee weken tijd. Rossini, toen slechts 24 jaar oud, was duidelijk geïnspireerd. Misschien herkende hij zichzelf wel in het titelpersonage. Net als de barbier Figaro was Rossini een gewiekste onderhandelaar en soms ook een behoorlijk brutale vlegel.
De barbier van Sevilië gaat over een jonge vrouw die door haar oude voogd in huis wordt vastgehouden. Een jongeman die smoorverliefd op haar is, roept de hulp in van de plaatselijke barbier Figaro. Samen weten ze met brutale smoesjes het huis binnen te dringen. De oude heer wordt volledig in de maling genomen.
Neville Marriner dirigeert de ouverture uit Il barbiere di Siviglia (zie album)
Rossini werd geboren in een onrustige tijd. Italië werd bezet door Oostenrijk, maar Napoleon wilde het gebied ook veroveren. Veel Italianen onthaalden de Fransen als bevrijders. Zo ook Rossini's vader die ervoor in de gevangenis belandde. Het gezin werd in armoede gestort. Rossini's moeder moest zichzelf en haar zoon onderhouden door te zingen in een soort van kermisorkest. Rossini's vader, een hoornist, voegde zich bij hen zodra hij weer een vrij man was.
Gelukkig bleek de zoon een groot talent te hebben voor muziek. Hij speelde meerdere instrumenten en kon goed zingen. Op 14-jarige leeftijd ging Rossini compositie studeren. Al snel componeerde hij de ene opera na de andere. Italië was immers in die tijd een operafabriek. Rossini was praktisch. Hij wilde altijd wel een paar extra centen verdienen. Ook in die zin was hij net als zijn beroemdste operapersonage, Figaro.
Thomas Allen zingt Figaro’s aria Largo al factotum (zie album)
Een van Rossini's stijlkenmerken wordt het Rossini-crescendo genoemd. Dat zijn van die momenten dat de muziek heel zachtjes begint maar stapje voor stapje luider wordt. De muziek heeft een sterk ritmische puls. De luisteraar kan een beetje gaan wippen op zijn stoel. Totdat op een gegeven moment alle registers opengetrokken worden. Bellen beginnen te rinkelen, klokken gaan luiden en kanonschoten worden afgelost. De luisteraar springt uit zijn stoel en stuitert de kamer rond. Bij wijze van spreken.
Rossini's opera's veroverden Italië. Maar zijn muziek ontketende veel weerstand. Oudere generaties verfoeiden Rossini's luide orkestraties. Zij misten de welluidende muziek van weleer. In een andere anekdote bevindt Rossini zich tussen een reisgezelschap in een postkoets. Op een gegeven komt het onderwerp op muziek. De reizigers zijn het snel eens. De muziek van jonge componisten onder wie Rossini is middelmatig.
Rossini vertelt niet wie hij is en doet mee. Hij zingt een melodie van zichzelf die hij toeschrijft aan Pergolesi. Iedereen is vol bewondering. Hij zingt een melodie van Pergolesi die hij toeschrijft aan Rossini. De muziek wordt afgekeurd. Bij aankomst geeft hij zijn visitekaartje. Mochten ze hem willen uitfluiten, binnenkort is hij in Venetië.
Cecilia Bartoli en anderen in de finale van Il barbiere di Siviglia (zie album)
Het moet gezegd worden. Anekdotes over Rossini moeten met een korreltje zout genomen worden. Vele werden neergepend door de Fransman Stendhal, een van Rossini’s grootste fans en hij blijkt nogal onbetrouwbaar. Stendhals boek Het leven van Rossini verscheen in Parijs net toen de 31-jarige componist de Franse hoofdstad bezocht. Je kunt het als een stukje marketing beschouwen.
Rossini werd door tijdgenoten beschouwd als de belangrijkste componist van zijn tijd. Hij was bekender dan Beethoven. Hij verliet Italië om naar Engeland en Frankrijk te gaan. Daar verdiende hij heel veel geld met zanglessen en concerten, maar hij componeerde steeds minder.
In de Franse operawereld waren net belangrijke ontwikkelingen aan de gang. Rossini had moeite zich aan te passen aan de nieuwe Franse stijl. Met zijn Franse opera Guillaume Tell bewoog hij zich ver buiten zijn ‘comfort zone’. Het is tekenend dat juist het beroemdste stukje uit de opera, typisch Rossini, de pan uit swingt.
Een kort fragment uit de lange ouverture van Guillaume Tell.
Rossini wist het zelf niet maar na Guillaume Tell zou hij geen opera meer componeren. Terwijl hij nog jarenlang leefde. Er zijn allerlei verklaringen gegeven voor dit vervroegde pensioen. Hij was financieel binnen. Hij kon zich moeilijk aanpassen aan de nieuwe ontwikkelingen in de muziek. Hij was ziek, maar waarvan? Een burnout? Syfilis? Een bipolaire stoornis? Jaren later gaf hij zelf de verklaring dat hij gewoon niets meer te zeggen had.
Zeker is dat Rossini in 1855 terugkeerde naar Parijs, het middelpunt van de culturele wereld. Hij gaf dinertjes en ontving belangrijke mensen. Het beeld ontstond van een humoristische maar luie componist, die teveel van eten hield. En die zijn talent verwaarloosd had toen hij financieel binnen was. Operaliefhebbers kenden hem van een aantal briljante komische opera’s, maar de Italiaanse komische opera was toen al een genre uit het verleden. Rossini’s naam stond voor een oude, vergeten wereld.
Pas toen eind 20ste eeuw zijn serieuze opera’s weer aandacht kregen, werd Rossini herontdekt als “stem van de jeugd”. Met een werk als Dal tuo stellato soglio bereidde hij immers wel degelijk de weg voor een jongere generatie. Hij componeerde het toen hij 26 jaar was. Je vraagt je af. Hoe zou de wereld Rossini herinnerd hebben als hij, zoals een aantal beroemde popsterren, op 27-jarige leeftijd gestorven was?
Dal tuo stellato soglio, een werk voor koor en solisten uit Mosé in Egitto, doet denken aan Verdi’s beroemde Slavenkoor.
(CP)
