Hij wordt geboren in Frankrijk als zoon van een Egyptische vader en een Pools/Russische moeder. Zijn vader verlaat het gezin en zijn moeder zet hem op zesjarige leeftijd alleen op een trein naar een tante in Nederland. Die kan de zorg niet aan en Shaffy wordt achtergelaten in een weeshuis in Zeist. Later komt hij bij een pleeggezin in Leiden terecht. Het is een pijnlijk begin van zijn leven dat hem voor altijd getekend heeft.
Tania
In het gezin waarin hij opgroeit wordt zijn creatieve talent gestimuleerd. Na het gymnasium gaat hij naar de toneelschool in Amsterdam. Die maakt hij niet af, maar hij krijgt wel werk als acteur in het theater en op televisie. In 1960 verschijnt een eerste ep met vier Engelstalige nummers. Tania gaat over Tanja van der Geest, de moeder van de uitgaansscene rond het Amsterdamse Leidseplein.
In oktober (met Liesbeth List)
In 1964 start het theaterprogramma Shaffy Chantant. Het wordt een daverend succes. In het programma zijn onder andere gedichten van Hans Lodeizen en composities van Scarlatti opgenomen. Shaffy werkt samen met pianist Polo de Haas en de dan nog onbekende 22-jarige zangeres Liesbeth List.
Hallelujah Amsterdam
Net als Liesbeth List blijft Amsterdam een constante factor in zijn leven. Sinds zijn jaren op de toneelschool woont hij er -op een enkele onderbreking na- tot aan zijn dood. In Amsterdam viert hij het leven: 'Zorg dat de sleur de goot in gaat.'
5 uur
Vrijwel al zijn liedjes schrijft hij zelf, zowel de tekst als de muziek. Zijn chansons lopen uiteen van uitbundig tot melancholisch. Van die laatste categorie is 5 uur uit 1966, een lied over een liefde die niet meer terugkeert. In 1991 maakte De Dijk een succesvolle versie van het nummer.
Sammy
Het lied Sammy betekent zijn doorbraak bij het grote publiek. In 1966 staat het maar liefst twintig weken in de Top 40 en het bereikt de tweede plaats. Het album Ramses II (1966) is helemaal opgenomen en Shaffy heeft nog een nummer op de plank liggen. De muziek is af, maar de tekst nog niet. Hij schrijft het in vijf minuten en neemt het meteen op. Het is nooit duidelijk geworden over wie Sammy verhaalt. Maar de strekking van het lied past helemaal bij de levensvisie van de zanger. Ga het leven aan, zonder angst.
De een wil de ander
Dit lied schrijft Shaffy als komische uitsmijter voor het theaterprogramma Shaffy Chantant. Later komt het ook op zijn eerste album terecht. In het hilarische nummer over de onmogelijkheid van de liefde komt zijn talent als acteur naar voren.
Pastorale (met Liesbeth List)
Liesbeth List werkt met succes aan een solocarrière. Op haar album Pastorale (1968) is de titelsong een duet met Shaffy. Het lied, geschreven door Lennaert Nijgh (tekst) en Boudewijn de Groot (muziek), wordt een enorme hit. Pastorale eindigt in 2016 bovenaan in de eerste editie van de Lage Landenlijst, een samenwerking tussen NPO Radio 5 en de Vlaamse radiozender VRT 1.
Johnny van de vier seizoenen
Op het album Zonder bagage (1971) wordt Shaffy begeleid door het Trio Louis van Dijk en het combo van Ruud Bos. Johnny van de vier seizoenen verwijst naar een van zijn liefdes en is een prachtige ode aan het verstrijken van de tijd.
Zing vecht huil bid lach werk en bewonder
Op Zonder bagage staat ook een van zijn grootste hits. In het lied richt hij zich tot iedereen die zich eenzaam voelt: 'We zijn allemaal samen’. Het nummer groeit in de loop der jaren uit tot een tijdloze klassieker.
We zullen doorgaan
‘We zullen doorgaan, tot we samen zijn’ ligt duidelijk in het verlengde van Zing, vecht… Het nummer wordt al eens uitgebracht in 1972, maar wordt pas drie jaar later een hit. André van Duin scoort vlak daarna met een persiflage op het nummer een nog grotere hit.
We leven nog
Het album We leven nog (1975) wordt mede dankzij producer Chris Pilgram een echte popplaat. In het titelnummer bezingt hij alles dat misloopt op een dag. In het echte leven ondervindt de zanger ook de nodige tegenwind. Zijn relaties lopen stuk, hij gaat failliet en wordt op straat door een onbekende man mishandeld.
Laat me
Misschien is Laat me wel zijn meest autobiografische nummer. Wonderlijk genoeg is het niet van zijn eigen hand, in tegenstelling tot het meeste van zijn eerdere werk. Laat me is een hertaling van Ma dernière volonté (Vivre) van Serge Reggiani. De tekst is gemaakt door Herman Pieter de Boer, maar op het lijf van Shaffy geschreven. Het nummer wordt een hit in 1978 en nog een keer in 2005 in een vernieuwde versie samen met Alderliefste en Liesbeth List.
Samen in zee
Eind jaren 70 gaat het mis met Shaffy. Jaren van bovenmatig drankgebruik eisen zijn tol. Begin jaren 80 zweert hij de drank af en sluit zich aan bij de Bhagwanbeweging. Midden jaren 80 keert hij weer terug naar de theaters en de concertzalen. Ook zingt hij weer samen met Liesbeth List, met wie hij een innige vriendschap heeft ontwikkeld.
De trein naar het Noorden
De trein naar het Noorden verhaalt over een bepalend moment in het leven van de jonge Shaffy. Zijn moeder zet hem vanuit Frankrijk alleen op de trein naar Nederland. Het is misschien wel zijn meest ontroerende lied.
‘Je stond onbeweeglijk
In tranen op 't perron
Toen ik klein was
In de trein naar het noorden’
‘t Is stil in Amsterdam
Op 1 december 2009 overlijdt Shaffy in Amsterdam aan de gevolgen van slokdarmkanker. Tot op de dag van vandaag wordt hij nog volop geëerd. Michiel van Erp maakt de prijswinnende dramaserie Ramses (2014) waarin Maarten Heijmans op overtuigende wijze Shaffy weer tot leven wekt. Er verschijnt een prachtig vormgegeven documentatieboek met twee cd’s onder de titel Door alles heen (2020). En recent is er niet eerder uitgegeven werk ontdekt. Voorlopig is het rond Ramses Shaffy nog lang niet stil.
Tekst en samenstelling: Gijs Kimenai
Vormgeving: Judith de Rond
Foto: Liedjes van Toon, AVRO, 17-3-1980 (bron: collectie Beeld & Geluid)
