Muzikale wereldreis (8): Swinging Addis

Geweld, hongersnood, dictatuur en immigratie kregen de Ethiopische muziek niet kapot. Sterker nog, anno 2016 is de muziek die ontstond in de nachtclubs van ‘Swinging Addis’ populairder dan ooit. In deze aflevering van de ‘Muzikale wereldreis’ het wonderlijke verhaal achter deze swingende ‘Ethio-jazz’ van artiesten als Mulatu Astatke en Amha Eshete.

‘Ethio-jazz’ en ‘Ethio-funk’, het zijn omschrijvingen van dansmuziek die rond 1970 ontstond in Addis Abeba. Er werd zo uitbundig gedanst in de Ethiopische hoofdstad dat de stad de bijnaam ‘Swinging Addis’ verdiende. In slechts een paar jaar tijd ontstond er een levendige ‘scene’ rondom een handvol nachtclubs en slechts één platenlabel. Binnen een paar jaar was het weer voorbij, omdat in 1974 een militaire staatgreep een jarenlange dictatuur inleidde. Dit lied van Girma Beyene is een goed voorbeeld van het geluid van Swinging Addis.

De Ethiopische popmuziek klinkt zo uniek vanwege het isolement van het land. Het land is bergachtig en daardoor ook het enige Afrikaanse land dat nooit werd gekoloniseerd. Ook ontwikkelden de Ethiopiërs een eigen vorm van het christendom. Toch ontstond de muziek van Swinging Addis uit een culturele uitwisseling met het Westen. Pianist Mulatu Astatke studeerde aan de conservatoria van Londen en Boston. Hij geldt als de uitvinder van de ‘Ethio-jazz’.

Toen er midden jaren 60 een gewapende opstand in de toenmalige provincie Eritrea uitbrak, kwamen er 6000 Amerikaanse Vredeskorpssoldaten naar Ethiopië. Zij namen hun eigen muziek mee: soul, funk, pop en jazz. De Ethiopische nachtclubbands speelden deze importmuziek, maar gaven hier een onmiskenbaar Ethiopisch accent aan. Het resultaat was een unieke samensmelting: de muziek waar Swinging Addis op danste.

Een belangrijke figuur in deze tijd was Alemayehu Eshete. Hij was het die het eerste Ethiopische poplabel opzette. In vijf jaar tijd bracht hij ongeveer 250 singles en 30 elpees uit op zijn Amha Records. Daarnaast was hij een verdienstelijk zanger, die de bijnaam ‘de Ethiopische James Brown’ kreeg. Niet geheel onterecht, luister maar.

In 1974 kwam er een abrupt einde aan de bloeiperiode van de Ethiopische pop. Dat jaar werd de oude keizer Haile Selassie afgezet door een groep militairen. De avondklok werd ingesteld, wat funest was voor het uitgaansleven. Toen het regime zich onder president Mengistu ontwikkelde tot een communistische dictatuur werd het spelen van westerse muziek en instrumenten als decadent beschouwd. Veel muzikanten vluchtten weg. Ethiopië was vooral in het nieuws vanwege de enorme hongersnood die leidde tot de actie Live Aid in 1985. Een keur aan popartiesten levert een bijdrage, maar een Ethiopische artiest stond niet op het programma.

De herontdekking van Ethiopische muziek kwam uit onverwachte hoek. Een Franse musicoloog, Francis Falceto, bracht in 1987 het eerste deel van de serie Éthiopiques uit. Hij spoorde oud-platenbaas Amha Eshete op in de Verenigde Staten. Met diens goedkeuring kwam de muziek voor het eerst uit op cd. Wat volgde was een onverwacht succes. Langzaam maar zeker ontdekten meer mensen de meeslepende melodieën van Swinging Addis, onder hen opvallend veel artiesten. Regisseur Jim Jarmusch verwerkte een nummer van ‘ethiojazz-pionier’ Mulatu Astatke in zijn film Broken Flowers (2005). Astatke genoot met volle teugen van de hernieuwde aandacht, de pianist ging op tournee en maakte een album met de jonge Amerikaanse funkgroep The Heliocentrics.

Ook in Nederland leidt de herwaardering van ‘Swinging Addis’ tot een opmerkelijke samenwerking. The Ex werkt samen met de Ethiopische saxofonist Getatchew Mekuria. Mekuria is 76 jaar als het album uitkomt, maar samen met The Ex blaast hij deze intrigerende muziek overtuigend nieuw leven in.