Basiscollectie klassiek: Oud, ouder, oudst

Het spreekt tot de verbeelding: ver teruggaan in de geschiedenis. Hoe klinkt de oudste muziek die we kennen? Hoe verder we komen, hoe minder we weten. Tegelijk wordt het natuurlijk ook steeds spannender.

Gregoriaans
We beginnen natuurlijk bij het gregoriaans. Deze muziek gaat al meer dan 1000 jaar terug: de oudste melodieën zijn vermoedelijk al vóór de 8e eeuw ontstaan. Maar in deze tijd bestonden nog geen muzieknoten die opgeschreven konden worden. Alleen de tekst van de gezangen werd opgeschreven. Zo weten we dus wel wélke gezangen er werden gezongen. Muzieknotatie ontstond pas aan het einde van de 10e eeuw. Met behulp hiervan kunnen we een idee krijgen hoe de oudste melodieën klonken. Een voorbeeld is het prachtige Vultum tuum. Het is een introïtus, waarmee de christelijke misviering werd geopend. (Van deze cd)

Oud-Romeins
Maar het lijkt er op dat het gregoriaans toch een voorloper had. Het gregoriaans, waarschijnlijk ontstaan in het moderne Frankrijk, is misschien gebaseerd op eenstemmige muziek uit Rome. Deze muziek staat bekend als Oud-Romeins, en is veel grilliger dan het gregoriaans. Het lijkt af en toe geïmproviseerd te zijn. Het gezang Deus enim firmavit is een offertorium voor Kerstmis. (Van deze cd)

Nog vroeger christelijk
Met het Oud-Romeins zitten we dus wellicht al in de 7e of 6e eeuw na Christus. Maar het wordt nog spannender. Rond 1900 werden bij het Egyptische plaatsje Oxyrhynchus papyrus-fragmenten gevonden. Daarop stonden niet alleen bijbelteksten maar ook vroeg-christelijke gezangen (zie de afbeelding), zelfs met een primitieve vorm van Griekse muzieknotatie. Dit is muziek uit de 3e eeuw na Christus. (Van deze cd)

Griekse muziek
De Griekse muzieknotatie bestond uit letters, en werd natuurlijk ook gebruikt voor Griekse muziek. De zogenaamde Delfische hymnes zijn gericht aan de Griekse god Apollo, en dateren van de 2e eeuw vóór Christus! Bovendien zijn het de oudste gezangen waarvan de componist bekend is. De eerste hymne is geschreven door ene Athenios, zoon van Athenios. (Van dezelfde cd)

Joods tijdreizen
Kunnen we nog verder terug? Je zou het niet denken, maar de Franse musicologe Suzanne Haïk Vantoura heeft meerdere cd's opgenomen met joodse gezangen. Hier moeten we het geheel zonder muzieknotatie doen. Haïk Vantoura had dus veel creativiteit nodig om toch iets te laten horen. De onwaarschijnlijk oude klanken van de Hebreeuwse taal geven het een bijzondere sfeer. Bovendien: de psalmen van David, dé zanger van de bijbel, dateren zeker al van de 6e eeuw vóór Christus... (Van deze cd)

(TC)