Sacred Harp Singing is een vorm van religieuze volkszang die van generatie op generatie wordt doorgegeven op het Amerikaanse platteland. Het is een directe, boerse manier van zingen die als een donderend geluid recht uit het hart komt. Sacred Harp Singing is in alles van het gewone volk, in de culturele centra van de grote steden moest men er vaak niets van hebben. Toch is Sacred Harp Singing beslist niet achterlijk. Het vereist namelijk een specifieke muzikale training waarvoor men toch wel zijn best moet doen.
Sacred Harp Singing doet men niet voor een publiek. Het is eerder een vorm van religieuze gemeenschapsoefening, die van de ouders en grootouders overgaat op de jongeren. De term 'Sacred Harp' is een vrome aanduiding van de menselijke stem. De zangers eren God dus met het instrument dat ze vanaf hun geboorte hebben meegekregen.
De documentaire Awake, my soul laat mooi zien hoe alle leeftijden – kinderen, pubers, opa's en oma's – vertegenwoordigd zijn. In principe mag ook iedereen meedoen, je hoeft er geen mooie zangstem voor te hebben. Je moet echter wel een bepaalde training ondergaan, want Sacred Harp Singing kent een geheel eigen muzieknotatie. De zangers zitten op banken die in carré-vorm zijn opgesteld. Er wordt zeer hard gezongen. Men zegt wel dat als je je buurman nog hoort, dat je dan niet hard genoeg zingt.
In het midden staat de leider. Voor hem (haar) zitten de tenoren, links en rechts de sopranen en bassen, achter hem (haar) de alten. In de sopraan- en tenorsectie zitten zowel mannen als vrouwen. Die gemengde secties zingen dan uiteraard in octaven. Ook dat draagt bij aan de indrukwekkende (feitelijk zesstemmige) sound. De leider – die met een simpele handbeweging de maat aangeeft – bevindt zich qua gehoor op de meest ideale plek. In het centrum is het geluid namelijk het meest overweldigend, alsof men op de plek van God zelf staat. Is een lied uitgezongen, dan kan iemand anders zich als leider aandienen.
Sacred Harp is dus zowel een eigenzinnige manier van zingen als een bepaalde manier van muziekonderwijs. Te beginnen met de zangstijl, die werd ontwikkeld door William Billings (1746-1800) uit Boston. Deze autodidact wordt wel de eerste componist van de Verenigde Staten genoemd. Hij was een markante figuur die zich niets aantrok van de bestaande compositieregels. Zijn koorwerken zaten vol technische fouten (akkoorden zonder tertsen, kwintparallellen). Juist die fouten gaven Billings' muziek een heel dwingend geluid, hij wist kennelijk precies wat hij deed. Muziekkenners vonden het vreselijk. De amateurzangers waren er dol op.
Vervolgens de didactische kant. Sacred Harp Singing wordt ook wel Shape Note Singing genoemd. Dit heeft te maken met het onderwijssysteem dat de koorleiders zouden ontwikkelen. In 1801 in New York publiceerden William Little en William Smith de eerste bundel met van die zogenaamde 'shape notes'. De term slaat op een bepaalde grafische weergave van de noten, betrekking hebbend op de noten fa, so, la en mi. Deze noten hadden ieder een eigen vorm. De fa was een driehoekje, de sol was rond of ovaal, de la was vierkant, de mi was een ruitvormig wybertje. Aan de vorm van de noot kan de zanger dus zien of een bepaalde noot een fa, so, la of mi is. Met deze kennis gewapend weet de zanger precies hoe de noten zich onderling tot elkaar verhouden. Sacred Harp Singers zijn hierop getraind. En dat hoor je wanneer ze aan een bepaald lied beginnen. Men zingt dan namelijk niet op tekst, maar op notennamen.
In de grote steden van New England kwam de ruige Sacred Harp-zang meer en meer in conflict met de brave sentimentele zondagschoolliederen. De Sacred Harp zang werd verdrongen naar het platteland van het Zuiden en Midwesten. De traditie is vaak met uitsterven bedreigt. Sacred Harp Singing trok echter ook serieuze aandacht van wetenschappers als George Pullen Jackson en Alan Lomax. Ook nu nog rijden in het Amerikaanse Zuiden scholieren rond die keihard Sacred Harp-muziek in hun auto draaien in plaats van popmuziek. In de documentaire Awake, my soul verwoordt een van die jongeren het als volgt: 'It's almost like the ground is shaking under you. I feel like sometimes I'm just going to be lifted up by the ground that's shaking under me, you know, it's such a strong, powerful sound.'
Buiten de eigen kring is het liedrepertoire van Sacred Harp niet heel gangbaar. Er is echter één uitzondering, namelijk het overbekende Amazing grace (dat in de Sacred Harp-bundel is opgenomen als New Britain). Ook professionele, in americana geïnteresseerde ensembles hebben wel muziek van Billings en de Sacred Harp-traditie opgenomen. Deze uitvoeringen klinken dan wel veel 'netter' dan die van het gewone volk.
(HJ)
