Gregoriaans - Gaudeamus omnes - Choeur des Moines de l'Abbaye Sainte-Anne de Kergonan
Laat het de heren die in een ver verleden de gregoriaanse melodieën componeerden maar niet weten… dat het gebruik van het gregoriaans tegenwoordig regelmatig een griezelig effect beoogt. Duistere kerken, zwijgende monniken in lange gewaden, de cliché’s doen het nog altijd goed in films en popmuziek. Dit gezang is bedoeld voor het feest van Allerheiligen, waar de overleden heiligen herdacht werden.
Bach - Jesus Christus unser Heiland uit de Clavier-Übung III - David Franke (orgel)
De heiligen waren dan wel al goedgekeurd, maar wij gewone zielen moesten maar hopen dat het allemaal goed kwam. God is niet altijd een lieverdje, en zijn toorn kon stevig uitpakken. Dat horen we in dit virtuoze en angstwekkende orgelwerk van Bach. De lange melodie onder de wervelende noten komt van een koraal over Jezus’ reddende werk in deze woelige wereld.
Mendelssohn - Scherzo uit het Octet voor strijkers - Emerson String Quartet
Het Scherzo uit het Octet van de jonge Felix Mendelssohn is één van de grote wonderen uit de romantische kamermuziek. Ongelofelijk, dat een tiener zo goed de balans wist te vinden tussen fascinatie en huiver. Dit deel zou geïnspireerd zijn door een psychotische scène uit de Faust van Goethe (Walpurgisnacht). Al met al een bacchanaal vol seksuele en demonische gruwelen.
Berlioz - De Hellevaart uit La damnation de Faust - Orchestre Lamoureux Paris o.l.v. Igor Markevitsj
De hellevaart uit Hector Berlioz’ La damnation de Faust zit vol zwarte humor. We hoeven het droevige einde niet te betreuren, want de duivel heeft als altijd de beste muziek. ‘Kijk toch uit voor die kinderen die daar daar onder het kruis bidden’, probeert Faust nog. ‘Nou en’, antwoord de roekeloze Mephisto, terwijl hij de paarden aanvuurt. ‘Die zwerm van nachtvogels, die vreselijke kreten’, roept Faust, die vermoedt wat hem te wachten staat. Mephisto, die het tempo nog eens flink opjaagt, antwoordt: ‘Je droomt! Hop! Hop! Hop!...’
Mozart - Dies irae uit het Requiem - London Symphony Chorus & Orchestra o.l.v. Colin Davis
Mozart lijkt het helse stokje van Berlioz hier direct op te nemen in zijn fabelachtige zetting van het Dies irae. Het laatste oordeel klinkt hier zo heftig als je het zelden hoort, met vlammende strijkers, dreigende pauken en oordelende koperblazers.
Rachmaninov - Etude-tableaux op.39 nr.2 - Alexander Melnikov (piano)
De gregoriaanse melodie Dies irae is één van de meest archetypische gezangen uit de Westerse cultuur. Talloze componisten hebben het bewerkt, of zelfs geparodieerd. De melodie (althans het begin) loopt als een rode draad door het oeuvre van Serge Rachmaninov. Een mooi voorbeeld is zijn Etude-tableaux op.39 nr.2. Het Dies irae-motief klinkt hier als begeleidingsfiguur in de linkerhand.
Dives and Lazarus - Maddy Prior
Ook Ralph Vaughan Williams had zo’n melodie waaraan hij steeds refereerde. In zijn geval was dat het volksliedje Dives and Lazarus. Het lied gaat over het bijbelse verhaal van de rijke man, die in de hel belandt omdat hij de arme Lazarus aan zijn lot overliet. De vertolking van dit volksliedje door folkzangeres Maddy Prior is onontkoombaar nuchter: een ziel is gered of verdoemd, een tussenweg is er niet.
Vaughan Williams - Five variants of Dives and Lazarus - Liverpool Philharmonic Orchestra o.l.v. Andrew Manze
Hoe anders is dan de variatiereeks die de eerder genoemde Vaughan Williams maakte over Dives and Lazarus. De muziek is een en al edelmoedigheid, sereniteit en compassie. Alsof ook de rijke Dives een ziel is die gered moet worden.
Mahler - Purgatorio uit Symfonie nr.10 - Berliner Philharmoniker o.l.v. Simon Rattle
Hoe het de ziel van Gustav Mahler verging toen hij dit mysterieuze deeltje voor zijn onvoltooide Tiende Symfonie schreef zullen we niet weten, maar sereniteit is ver te zoeken. Onrust en wisselvalligheid, dat horen we hier, en flarden duistere klanken van de koperblazers, en een onwerkelijk plotseling einde dat het ergste doet vermoeden.
Ligeti - Dies irae uit het Requiem - WDR Sinfonieorchester Köln o.l.v. Peter Eötvös
Over psychedelische muziek gesproken. Het Dies irae uit het Requiem van György Ligeti werd gebruikt als soundtrack voor de hallucinerende ontknoping van Stanley Kubricks filmklassieker 2001: A Space Odyssyey.
Montague - A crippled ghost at Halloween - Philip Mead (piano)
Hallucinerend en bizar is ook dit werkje van Stephen Montague. Het begint als een onschuldig klinkend pianodeuntje, maar zoals we uit het horror-filmgenre weten kan dat nooit goed aflopen.
Samenstelling en tekst: Hans Jacobi en Thomas Op de Coul
Vormgeving: Judith de Rond
