War - Edwin Starr
We knallen deze playlist binnen met een nummer dat het motto ervan geheel onderschrijft: ‘War, what is it good for? Absolutely nothing!’. Het werd geschreven door Motown-kopstukken Norman Whitfield en Barence Stern als een protest tegen, met name de Vietnam Oorlog. The Temptations namen het eerst op, maar soulzanger Edwin Starr scoorde er in 1970 een grote hit mee.
Masters Of War - Bob Dylan
De anti-oorlog- en protestgeneratie van de jaren 60 kende als belangrijke spreekbuis de jonge Bob Dylan, met zijn Blowin’ In The Wind als massaal meegezongen vredeslied. Op zijn album The Freewheelin’ Bob Dylan (1962) staat naast Blowin’ In The Wind ook het veel grimmigere Masters Of War, geadresseerd aan de wereldleiders die vanachter hun bureaus een marionettenspel van oorlog voeren.
Ik Ben Soldaat - Wannes van de Velde
Oorlogen die uiteindelijk worden gevoerd door jonge mensen die elkaar treffen op het slagveld. Voetsoldaten die onder andere omstandigheden niets tegen elkaar zouden hebben, zo zingt de Belgische folkzanger Wannes van de Velde in dit lied waarin hij onvrijwillig militair moet worden.
Le Déserteur - Boris Vian
De dienstplichtige die werd opgeroepen om oorlog te voeren, besluit te weigeren in dit beroemde en veel vertaalde lied van de Franse schrijver, dichter en musicus Boris Vian. Het is geschreven als een hoogstpersoonlijke brief aan de president. Om zijn pacifisme en het zinloze van geweld te onderstrepen eindigt de schrijver zijn brief met de mededeling dat de politie gerust kan schieten als zij hem oppakken als deserteur, hij zal zelf ongewapend zijn.
I Ain't Marching Anymore - Phil Ochs
Naast Blowin’ In The Wind is het veel directere I Ain’t Marching Anymore een belangrijke anti-oorlogshymne tijdens de protestmarsen van de jaren 60. De Amerikaanse folkzanger Phil Ochs hekelt hierin de rol van zijn land in menig oorlog onder het motto: ‘It's always the old to lead us to the wars. Always the young to fall’.
The Band Played Waltzing Mathilda - The Pogues
Er zijn veel boeken en gedichten die beschrijven hoe soldaten voor de rest van hun leven beschadigd en getraumatiseerd raken door hun oorlogservaringen. Ook dit schrijnende nummer van de Schots-Australische folkzanger Eric Bogle - hier uitgevoerd door de Iers-Britse folkband The Pogues - kent geen helden. Bij hun terugkeer in Australië van de bloederige Slag om Çanakkale (Eerste Wereldoorlog) kijken de mensen liever weg van het soldatenleger van ‘the legless, the armless, the blind, the insane’ dat op straat marcheert.
Goodnight Saigon - Billy Joel
Tot in details neemt de Amerikaanse singer-songwriter Billy Joel de luisteraar mee in het soldatenleven van een jongeman – van zijn training op Parris Island tot in het strijdgebied Vietnam. Er is verpozing (Playboy, muziek van The Doors), afgewisseld met strijd en horror. Joel neemt geen stelling voor of tegen oorlog of de oorlogspartijen, maar laat er in het eerste couplet al geen twijfel over bestaan wat het doet met de soldaten: ‘We met as soul mates on Parris Island. We left as inmates from an asylum’. De soldaat heeft na de oorlog zijn jeugd voorgoed achter zich gelaten.
Soldaat Op De Foto - Klein Orkest
Met milde en empathische protestliederen weet Het Klein Orkest onder leiding van cabaretier en liedjesschrijver Harrie Jekkers de luisteraar altijd te raken. Zoals met hun bekende Koude Oorlog-lied Over De Muur. Ook in Soldaat Op De Foto toont Jekkers niets dan erbarmen voor de soldaat die ten strijde trok voor God en vaderland en nu dood in de modder ligt, met als wrange conclusie: ‘het was een ander die won’.
I Don't Want To Be A Hero - Johnny Hates Jazz
Het wonderlijk genaamde Johnny Hates Jazz is een typische mooie jongensband uit de jaren 80 in tradities van Duran Duran en Wet Wet Wet. De dansbare electropop van dit trio (later duo) uit London heeft meestal inhoudelijk weinig omhanden. Toch nemen zij stelling tegen oorlog en patriottisme in het opvallend felle I Don't Want To Be A Hero.
Why Can't We Live Together - Lonnie Smith / Iggy Pop
Waarom trekken mensen ten strijde tegen mensen of why can’t we live together? Het zal altijd een even primaire als ingewikkelde vraag blijven. Zanger en toetsenist Timmy Thomas stelt deze keer op keer in zijn gelijknamige nummer. Het was in 1972 meteen een wereldhit en kwam daarna terecht op het repertoire van uiteenlopende artiesten als Sade, Steve Winwood en MC Hammer. De gelouterde Amerikaanse Jazzorganist Dr. Lonnie Smith nam het in 2021 op met zanger Iggy Pop en laat horen dat het nummer aan kracht en inhoud nog niets heeft ingeboet.
Cease Fire - Christina Aguilera
De Amerikaanse popzangeres Christina Aguilera bestrijdt oorlogsgeweld zoals het een sekssymbool betaamt: ‘Baby cease fire, fire, fire’. De oorlogsretoriek die zij gebruikt en de wijze waarop zij naar vrede verlangt zouden ook metaforisch voor een heftige liefde kunnen zijn. Zij pleit hoe dan ook voor directe wapenstilstand.
No Man Can Find The War - Tim Buckley
Openend met een bomexplosie, voedt de Amerikaanse singer-songwriter Tim Buckley de luisteraar met gruwelijke oorlogsbeelden en hoe we deze bekijken vanuit ons veilige thuisland. Het nummer uit 1967 doelt duidelijk op de Vietnamoorlog, het eerste conflict dat tot in details via film en televisie te volgen was. Het vergroot alleen maar de absurditeit van oorlog: niemand wil daar zijn.
Massacre - Thin Lizzy
Tegen het einde van deze playlist bezoeken we het slagveld zelf. De ijzige hardrockmars van de Ierse groep Thin Lizzy zet de sfeer terwijl zanger Phil Lynott verslag doet van een hectische en bloedige strijd. Zijn smartelijke conclusie echoot na: ‘If God is in heaven, how could this happen here? In his name we use the weapons for the massacre’.
Sag Mir Wo Die Blumen Sind - Marlene Dietrich
Na de strijd is er niets meer, alleen dood, verdriet en verwoest landschap. We eindigen de playlist met misschien wel het mooiste en meest ontroerende anti-oorlogslied. Het werd in 1955 geschreven door de Amerikaanse folkzanger Pete Seeger als Where Have All The Flowers Gone?. Anderen maakten er later coupletten bij. Wij kozen voor de Duitse vertaling, gezongen door Marlene Dietrich, die met haar gebroken stem een directe aanval op de onderbuik doet. Weg met oorlog!
Samenstelling en tekst: Mark Ritsema
Vormgeving: Judith de Rond
Illustratie: I Ain't Marching Anymore - Phil Ochs
