Terug naar boven

Playlist César Franck

In 2022 is het 200 jaar geleden dat César Franck overleed. We duiken in de wereld van deze Parijse componist, die in Luik (België) werd geboren.

  1. Sonate voor viool en piano M.8 in A gr.t., 1886 deel II César Franck
  2. Panis angelicus César Franck
  3. Symfonie M.48 in d kl.t. deel III César Franck
  4. Offertoire pour la Messe de minuit CFF.57 in d kl.t., "Pièces posthumes" César Franck
  5. Kwartet voor piano, viool, altviool en cello V.62 deel I Guillaume Lekeu
  6. Cantabile M.36, 1878 César Franck
  7. Psyché deel VII César Franck
  8. Variaties voor piano en orkest M.46, "Variations symphoniques" deel XIII César Franck
lees meer
In 2022 is het 200 jaar geleden dat César Franck werd geboren in Luik (België). Zijn volwassen leven speelde zich af in Parijs. Franck componeerde kamermuziek, orkestwerken en grote oratoria. Zijn eigenlijke instrumenten waren de piano en het orgel. Hij was zelfs de eerste grote componist na Bach die het orgel weer een volwaardige status gaf.

Franck was een zachtmoedige reus met enorme bakkebaarden en ditto handen, waarmee hij makkelijk anderhalf octaaf kon pakken. Veel van zijn muziek is hemels melodieus, hoewel ook het romantische pathos bij hem niet ontbreekt. Beethoven, Liszt en Wagner waren zijn voorbeelden. De religie was zijn grootste inspiratiebron.

Franck was een laatbloeier. Zijn leven is ruwweg te verdelen in drie opeenvolgende fasen. In zijn jonge jaren volgde hij de wil van zijn dominante vader om pianovirtuoos te worden (1). Na de breuk met zijn vader ontwikkelde hij zich als organist (2). In het laatste decennium van zijn leven ontstonden zijn belangrijkste werken (3).

Allegro uit Sonate voor viool en piano - Shlomo Mintz (viool), Yefim Bronfman (piano)
We beginnen met een absoluut hoogtepunt uit de Franse romantiek. De Vioolsonate van 1886 behoort tot Francks meest gespeelde composities. We horen emoties die alle kanten uitgaan, zonder dat de componist zijn greep verliest. Franck componeerde het als huwelijkscadeau voor de Belgische vioolvirtuoos Eugene Ysaÿe. Vele arrangementen volgden, waaronder voor cello, fluit, fagot, saxofoon en zelfs piano solo. Alleen de bewerking voor cello werd door Franck geautoriseerd.

Panis Angelicus - Pierre Derhet (tenor)
Het brood van de engelen, uitgedeeld aan mensen. Daarvan zingt de tenor in Francks overbekende Panis Angelicus (1872). Het stuk is zelfs zo geliefd, dat je het eigenlijk alleen als het zoveelste arrangement hoort. Hier klinkt het stuk in zijn oorspronkelijke eenvoud voor tenor, cello, harp en orgel (in dit geval een harmonium). De tekst is ontleend aan een sacramentshymne van van de middeleeuwse theoloog Thomas van Aquino.

Finale uit Symfonie in d - Gustavo Gimeno (dirigent)
Francks Symfonie in d behoort tot zijn meest originele prestaties. Voor Francks tijdgenoten was het stuk zo ongewoon, dat de critici en het publiek er in 1889 geen raad mee wisten. En dat terwijl de luisteraar zich alleen maar hoeft te laten meeslepen door prachtige melodieën en zinderend koper.

Offertoire pour la Messe de minuit - Piet van der Steen (orgel)
Franck componeerde talloze kleine orgelstukjes en harmoniumstukjes voor kerkelijk gebruik. Vaak heel eenvoudig, maar juist daardoor effectief en ontroerend. Eén van die vele juweeltjes is dit Offertorium voor de kerstnacht.

Deel I (Dans un emportement douloureux) uit Quatuor van Guillaume Lekeu - Jan Michiels (piano), Spiegel Strijkkwartet
Guillaume Lekeu was één van Francks meest veelbelovende leerlingen. Hij stierf helaas al jong aan voedselvergiftiging. Er is daardoor maar weinig van zijn omvangrijke oeuvre dat ècht volwassen is. Het onvoltooide Pianokwartet heeft echter een adembenemende kracht, vergelijkbaar met de late kamermuziek van Franck.

Cantabilé - Charles Tournemire (orgel)
Franck is ondenkbaar zonder het orgel. Zijn orgelmuziek is zelfs zo bijzonder, dat het eigenlijk een apart onderwerp zou moeten zijn. Van zijn grote orgelwerken laten we slechts één voorbeeld horen, maar dat is dan ook een unieke opname. De gedateerde geluidskwaliteit moeten we maar even voor lief nemen. We horen hier Charles Tournemire, die één van Francks belangrijkste leerlingen was. Tournemire bespeelt hier Francks eigen orgel in de Sainte-Clotilde, nog net voordat het orgel in 1932 aan een omstreden restauratie werd blootgesteld. Tournemire's interpretatie is opvallend vrij en expressief. Het laat ons iets voelen van de bijzondere band die Franck had met zijn vrijgevochten leerlingen.

Psyché (fragment) - Gergely Madaras
Het symfonische gedicht Psyché (met koor) - waarvan we hier een fragment horen - betreft de mythe van de gelijknamige prinses die een relatie aanging met de liefdesgod zelve. De brave koorpassages doen niet altijd recht aan het zwoele onderwerp. De orkestgedeelten echter zijn zeer gepassioneerd.

Variations Symphoniques (fragment) - Denis Kozhukhin (piano), Gustavo Gimeno (dirigent)
De Variations Symphoniques (1885, piano met orkest) - waarvan we hier het slot horen - is één en al melodische rijkdom. De variaties gaan vrijwel naadloos in elkaar over. Een groot deel van de muziek is duister en zoekend. In de laatste variaties echter breekt de zon door.

Samenstelling en tekst - Hans Jacobi
Vormgeving - Judith de Rond Beeld - Wikipedia