Terug naar boven

Muzikale wereldreis (24): De didgeridoo

Ga op zoek naar een eucalyptusboom waarvan een tak is uitgehold door termieten. Zaag deze tak af, klop de mieren eruit en pel de bast van de tak. Maak vervolgens van bijenwas een mondstuk dat je vastmaakt aan een van de holle uiteindes en hij is klaar: je eigen didgeridoo! De didgeridoo werd ontwikkeld door de oorspronkelijke bewoners van Australië, maar het blaasinstrument duikt tegenwoordig op in de meest uiteenlopende muziek.

Er valt niet met zekerheid te zeggen wanneer de didgeridoo werd uitgevonden, maar het instrument is oeroud. Volgens de Yolngu, een Aboriginal-volk dat leeft in het noorden van Australië, was de didgeridoo een geschenk van de Wandjina. Aboriginals geloven dat deze ‘supermensen’ op aarde leefden voor de komst van de mens. Toen de mens de verantwoordelijkheid kreeg voor de zorg van de aarde, verdwenen de geesten van de Wandjina in de natuur, maar lieten ze de didgeridoo achter.

Volgens de Aboriginals is elke plek in het landschap bezield en heeft alles zijn eigen lied. Die liederen vormden een pad, in het Engels ‘songlines’ geheten, die soms honderden kilometers lang waren. Omdat de Aboriginals geen schrift hadden, fungeerden deze liederen niet alleen als geschiedenis- en natuurlessen, maar ook letterlijk als richtingwijzers in het uitgestrekte land. Deze liederen worden uitgevoerd op de didgeridoo. De didgeridoospeler bootst daarom ook vaak de geluiden van de natuur na. Zo ook in dit fragment waarin Mort Hansen een wilde hond imiteert.

Mort Hansen – Dingo

Omdat het instrument ook een belangrijke rol heeft bij ceremonieën waren Aboriginal-muzikanten terughoudend om de didgeridoo buiten de eigen gemeenschap te spelen. Reden voor Mandawuy Yunupingu om de leiders van de Yolngu-stam te vragen of hij de didgeridoo mocht bespelen op een nummer van zijn groep Yothu Yindi. Gelukkig gaven ze toestemming. Het nummer Treaty vertelt hoe de Aboriginals door de Britse kolonisten van hun land werden verdreven.

Yothu Yindi – Treaty

Yothu Yindi was de eerste popgroep met zowel Aboriginal- als blanke bandleden. De didgeridoo heeft daar een meer begeleidende rol. Bij de groep Gondwana is de didgeridoo een volwaardig instrument waarmee ze een nieuw soort Australische volksmuziek scheppen.

Gondwana – Pig wobble

Vanwege het repetitieve geluid schoot de didgeridoo vanaf de jaren 90 ook wortel in de elektronische muziek. Het duo Didjitalis bestaat uit een dj en een didgeridoospeler en noemt hun eigen muziek ‘Australian trance dance’. De ‘didge’ geeft de muziek een exotisch karakter dat veel dansliefhebbers goed beviel.

Didjitalis – Breath

Het bespelen van een didgeridoo vergt enige techniek. De speler moet leren om circulair adem te halen: je sluit de longen af en de zuurstof maakt door de mond en neusgaten een cirkelbeweging. Het bespelen van de didgeridoo wordt zelfs ingezet voor mensen die kampen met ademhalingsproblemen. Ook wordt het instrument een geneeskrachtige werking toegedicht. Bij specifieke behandelingen blazen didgeridoospelers over het lichaam van de patiënt. Het idee is dat de vibraties van het instrument innerlijke blokkades oplossen. Hoe dat klinkt? Zo:

Vincent Vrolijk – Healing embrace

Lange tijd werd er door veel blanke Australiërs neergekeken op de didgeridoo. Ze zagen het als een primitief, onmelodieus instrument. Daar komt langzaam verandering in, vooral dankzij William Barton. Deze jonge didgeridoospeler uit het hart van Australië neemt het instrument mee naar plaatsen waar het nog nooit eerder was, zoals het Opera House van Sydney. In 2003 speelde hij daar Earth Cry, een stuk van Peter Sculthorpe. In latere jaren voerde het symfonieorkest van Sydney nog composities van Barton zelf uit. Allemaal werk voor didgeridoo en orkest. Die baanbrekende samenwerking klinkt dan zo:

Queensland Symphony Orchestra o.l.v. Michael Christie met William Barton – Earth cry

Zelf didgeridoo leren spelen? Dat kan ook. Leen daarvoor deze cd.

(PdK)