Terug naar boven

Basiscollectie klassiek: Peer Gynt van Edvard Grieg

Peer Gynt is een van de meest opgevoerde Noorse toneelstukken ooit. Dit ondanks de onsympathieke hoofdpersoon en satirische blik op de Noorse mentaliteit. Haar populariteit is ook voor een groot deel te danken aan de onvergetelijke toneelmuziek van Edvard Grieg.

Henrik Ibsen schreef Peer Gynt aanvankelijk als dramatisch gedicht in 1867.Later besloot hij deze toch aan te passen voor theater en hij verzocht Edvard Grieg schriftelijk om toneelmuziek erbij te componeren. Uit correspondentie blijkt dat Grieg maar langzaam en met tegenzin aan dit project werkte, vooral toen bleek dat het om meer dan een paar fragmenten ging. Dit moeizame proces resulteerde toch in verfrissende muziek met grote melodische charme. In 1876 ging de toneelversie in première.

Grieg bezat de gave om in enkele frasen treffend een bepaalde gebeurtenis, emotie of personage te schetsen. Bovendien was hij door het enthousiasme van de Noorse violist en componist Ole Bull geïnspireerd geraakt door de volksmuziek van het Noorse platteland en gebruikte folkloristische elementen in zijn eigen muziek.

Grieg schaafde na 1876 enkele keren zijn Peer Gynt muziek bij. Van de 26 stukken selecteerde hij later 8 stukken waarvan hij twee suites maakte voor in de concertzaal: de Peer Gynt suite nr.1 op.46 en nr.2 op.55. Hij stelde ze puur op muzikale gronden samen in niet-chronologische volgorde. De meeste mensen kennen Griegs Peer Gynt muziek alleen in deze concertversie. Bijvoorbeeld in een uitvoering gedirigeerd door Herbert von Karajan. Een mooie recentere versie is die met dirigent Sakari Oramo.

Toch is het ook zeer de moeite de waard om de uitgebreide toneelversie te beluisteren, met of zonder gesproken de dialogen van Ibsen. Naast een folkloristisch sprookje was het toneelstuk ook een sociale satire op de zelfgenoegzame en bekrompen Noorse mentaliteit. Ibsen schetste het leven van de egoïstische Peer Gynt en vermengde daarbij op onconventionele wijze onsentimentele werkelijkheid en folkloristische fantasie, tijd en ruimte.

Na het ontvoeren van bruid Ingrid op haar eigen bruiloft wordt Peer Gynt verbannen uit de plattelandsgemeenschap. Dan ontmoet Peer de dochter van de trollenkoning die hem meeneemt naar haar vader. In diens berghal wordt Peer vijandig ontvangen door de trollen en aardmannen. Een uitgebreide opname van dirigent Guillaume Tourniaire met Franstalig gesproken teksten.

In de hal van de bergkoning

Peer ziet een huwelijk met de lelijke prinses niet zitten en vlucht weg, achternagezeten door trollen. Hij ontsnapt ternauwernood aan het mysterieuze monster Bøyg. Peer bouwt een hut in het bos en de trouwe Solveig komt bij hem wonen. Geplaagd door trollennachtmerries en het gevoel haar onwaardig te zijn verlaat hij haar. Hij gaat bij zijn moeder langs, die in armoede gevallen is. Ze sterft vredig. Een mooie opname door dirigent Paavo Järvi en het Estland Symfonieorkest.

De dood van Ase

Peer trekt als avonturier de wijde wereld in. De vierde akte speelt jaren later en opent met een prachtige zonsopgang in Noord-Afrika. Een opname met dirigent Neville Marriner.

Morgenstemming

Peer heeft zich ontpopt tot een kapitalist die rijk geworden is door louche zaken waaronder de slavenhandel. Arabische nomaden denken dat hij een profeet is en hij laat hen in de waan. Meisjes dansen voor hem, waaronder de Arabische Anitra. Een complete opname met dirigent Bjarte Engeset en het Malmö Symfonieorkest.

Anitra's dans

Ondertussen in Noorwegen wacht Solveig nog altijd op Peers terugkomst en vraagt Gods zegen over hem. Sopraan Barbara Bonney zingt hier Solveigs lied, begeleid door het Göteborg Symfonieorkest.

Solveigs lied

Als hij tot zijn verschrikking uiteindelijk beland in een gekkengesticht in Cairo, realiseert hij zich hoe egoïstisch en zinloos hij geleefd heeft. Weer vele jaren later reist hij per boot terug naar Noorwegen. Tijdens een heftige storm aan de kust leidt hij schipbreuk. Een complete opname met dirigent Neeme Järvi.

Schipbreuk

Na ontmoetingen met bedreigende vreemde figuren - waaronder de duivel - wanhoopt hij en voelt zich verloren. Beschaamd gaat hij naar de oud en blind geworden Solveig. Ze vergeeft hem, omarmt hem en zingt een wiegelied. Er bestaat ook een mooie balletversie van Peer Gynt, op een choreografie van Heinz Spoerli.(SvdP)