Gregoriaans spreekt nog altijd tot de verbeelding, en dat is niet gek voor muziek die al bijna 1300 jaar oud is. Om de zoveel jaar verschijnt er wel een cd met gregoriaans die een groter publiek bereikt. Liefst gezongen door monniken: ook zij spreken tot de verbeelding.
Het opvallendste recente succes is van het jeugdige klooster Heiligenkreuz in Oostenrijk. Een van hun cd's verscheen heel strategisch rond Kerstmis.
Vermoedelijk is het vooral de sfeer die het gregoriaans zijn speciale aantrekkingskracht geeft. En het lijkt er op dat dit ook de belangrijkste reden is, dat het gregoriaans af en toe opduikt in popmuziek: als sfeermaker. Maar welke sfeer het gregoriaans oproept, verschilt wel nogal.
Rustgevend gregoriaans
De rustgevende sfeer komt het meest voor, liefst in combinatie met elektronische, ambient of new-age-klanken. Baanbrekend was natuurlijk de enorme hit Sadeness van de groep Enigma, uitgekomen in november 1990. Waarschijnlijk hadden nog nooit zoveel mensen gregoriaans gehoord, ook al zijn het wat onbenullige flarden.
Eind jaren 90 bracht de artiest Richard Souther een cd uit, gewijd aan muziek van Hildegard von Bingen. Haar muziek (strikt genomen geen gregoriaans, maar goed...) wordt op deze cd overspoeld door elektronische klanktapijten.
Vele artiesten pasten vergelijkbare technieken toe. Vaak staan de beats centraal, maar op de cd Melodias gregorianas van Eduardo Paniagua en Luis Delgado is de gregoriaanse melodie bepalend:
Popgregoriaans
Het merkwaardigste voorbeeld van gregoriaans in popmuziek is wel het album Mass in f minor van The Electric Prunes, die quasi-gregoriaanse melodieën begeleiden met het traditionele rock-instrumentarium. Het is meteen duidelijk te horen dat eenstemmig zingen nog lang niet makkelijk is...
Even opmerkelijk is de Duitse groep Gregorian, die een hele reeks cd's uitbrachten waar ze populaire hits in een soort gregoriaanse stijl zingen. Op hun cd Sadisfaction horen we echter ook werkelijk gregoriaans, hoewel in een onwerkelijk poppy context.
Duister gregoriaans
Een compleet andere setting voor het gregoriaans komen we tegen bij heavy metal bands. Vele groepen maken al graag cynisch gebruik van middeleeuws-religieus aandoende vormgeving (gotische letters) en titels (in het Latijn). Af en toe duiken er ook samples van gregoriaans op. Op de cd Sedition van de band Hour of Penance komen alle elementen samen (luister naar track 1).
In het nummer Eclipse vita nova, op de cd Domus mundi van de groep Hollenthon speelt opvallend genoeg niet alleen een sample, maar ook de melodie van een laat-middeleeuwse hymne (O filii et filiae) een centrale rol.
Een flinke slag duisterder maar ook smaakvoller is het gebruik van gregoriaans op de cd Andacht (let op de gotische letters) van de band Lunar Aurora.
Tot slot kan de groep Current 93 niet onvermeld blijven. Sinds de vroege jaren tachtig brengt kopman David Tibet zijn fascinatie voor religie en het occulte onnavolgbaar voor het voetlicht. Hij is een groot liefhebber van het gregoriaans en dat is het beste te horen in zijn vroege werk. In No Hiding From The Blackbird (van deze cd) wordt het gezang Nos autem aan flarden geknipt:
en het lange Sucking Up Souls (te vinden op deze cd) opent met een sample van muziek van Hildegard von Bingen.
(TC)