Terug naar boven

Curiosa klassiek: De ondes Martenot

Maurice Martenot was de uitvinder van een van de eerste elektronische muziekinstrumenten: de ondes Martenot. De fascinerende 'zingende zaag'-klank van deze 'golven van Martenot' inspireerde land- en tijdgenoten tot het schrijven van klassieke muziek voor dit instrument.

De Franse cellist Martenot (1898-1980) kwam op het idee toen hij tijdens de Eerste Wereldoorlog in het Franse leger werkte als radio-operateur. De Chihuahua-achtige storende bijgeluiden in het radioverkeer fascineerden hem mateloos. In 1928 presenteerde hij zijn elektronische uitvinding die de expressieve klank van de cello - of menselijke stem - nabootst.

De ondes Martenot bestaat uit zowel een toetsenbord als een metalen ring waarmee je een glijdende toon (glissando) kan laten horen. Door het bedienen van knoppen kunnen toonhoogte en volume variëren. Een mooi voorbeeld van deze mogelijkheden zijn te horen in de Suite voor ondes Martenot en piano (1932) van Darius Milhaud.

Een lyrische, cello-achtige klank:

Milhaud: Suite voor ondes Marteno en piano - Jeanne Loriod (ondes Martenot) en Yvonne Loriod (piano) (zie album)

Maar nu een luide en volle klank, uit hetzelfde stuk:

André Jolivet schreef in 1947 een concert speciaal voor ondes Martenot en orkest:

Jolivet: concert - Ginette Martenot (ondes Martenot), André Jolivet (dirigent) (zie album)

Olivier Messiaen overtrof al zijn landgenoten, hij gebruikte de ondes Martenot het vaakst: in zijn Fête des Belles Eaux (1937), in zijn Turangalila-symfonie, in de 3 petites liturgies de la présence divine en in zijn grootse opera Saint-François d'Assise.

In het tweede deel van zijn Turangalila-symfonie laat hij de ondes Martenot een glijdende fluittoon produceren, alsof een man op straat naar een voorbijlopende vrouw fluit:

Messiaen: Turangalila-symfonie - Valérie Hartmann-Claverie (ondes Martenot), Yan Pascal Tortelier (dirigent) (zie album)

Messiaens Fête des belles eaux is gecomponeerd voor maar liefst zes ondes Martenots!

Messiaen: Fête des belles eaux - Ensemble d'Ondes de Montréal (zie album)

Mensen die zich verder willen verdiepen in klassieke ondes Martenot-muziek: de albums Oeuvres pour ondes Martenot, Ondes Martenot en Fête des belles eaux zijn geheel gewijd aan dit bijzondere instrument.

(SvdP)