De componist Olivier Messiaen wist zich al geliefd voordat hij geboren was. Al tijdens de zwangerschap schreef zijn moeder gedichten die aan het kind gericht waren. 'Ik lijd aan een onbekende, verre muziek', zo dichtte ze. Nog extatischer was haar uitroep: ‘Heel de Oriënt zingt in mij – met haar vogels blauw, met haar vlinders.' Messiaen was nog maar 19 jaar oud toen zijn moeder overleed. Het thema van moeder en kind zou een dominante rol gaan spelen in zijn denken en muziek. Dit blijkt o.a. uit zijn muziek voor Kerst.
Moeder en kind (La vierge et l'enfant), de opening van La Nativité du Seigneur, gespeeld door Messiaen
De beide cycli voor Kerst
Messiaen componeerde twee grote cycli die zo ongeveer elk aspect van het christelijke Kerstfeest behandelen: La Nativité du Seigneur (1936, voor orgel) en Vingt regards sur l'enfant-Jésus (1944, voor piano).
1. La Nativité du Seigneur
Messiaens vroege orgelcyclus La Nativité du Seigneur heeft soms meer weg van een theologisch traktaat dan van sfeervolle kerstmuziek. Toch is de muziek ook heel beeldend. De engelen, herders en wijzen worden kleurrijk geschilderd.
Les Bergers uit La Nativité du Seigneur, gespeeld door Jennifer Bate
Het werk bevat negen delen, uiteenvallend in driemaal drie delen:
1. De drie geboorten (de temporele geboorte van Christus, de eeuwige geboorte van het Woord, de spirituele geboorte van de christenen: La Vierge, Le Verbe & Les Enfants de Dieu).
2. De voorbeschikking van ons heil dankzij de geboorte van Christus (Desseins Eternels, Jésus accepte la Souffrance & Dieu Parmi Nous),
3. De verschillende personages van het kerstverhaal (Les Bergers, Les Anges & Les Mages).
Het slot van de cyclus is de spectaculaire toccata Dieu Parmi Nous.
Dieu Parmi Nous uit La Nativité du Seigneur, gespeeld door Hayo Boerema
Messiaen was naast componist ook een bekwaam organist met een rijke verbeelding. In 1956 werd een opname gemaakt met Messiaen achter zijn eigen orgel van de Église de la Sainte-Trinité in Parijs.
2. Vingt regards sur l'enfant-Jésus
Messiaens pianocyclus Vingt regards sur l'enfant-Jésus heeft een speelduur die de twee uur royaal overschrijdt. In 20 barokke schilderingen wordt het kerstverhaal zowel theologisch becommentarieerd als muzikaal uitgebeeld, vergelijkbaar met de negen jaar daarvoor gecomponeerde orgelcyclus La Nativité du Seigneur.
Regard du Père uit Vingt regards sur l'enfant-Jésus, gespeeld door Pierre-Laurent Aimard
Van de pianist wordt het uiterste gevraagd. Ondanks al deze virtuositeit is er veel aandacht voor warmte, intimiteit, subtiele kleuringen en gestileerde vogelzang. Dat er van de Vingt Regards vrijwel geen slechte uitvoeringen zijn, toont al aan hoe toegewijd pianisten zijn aan deze muziek.
Regard de l'Esprit de joie uit Vingt regards sur l’enfant-Jésus, gespeeld door Hakon Austbø
(HJ)
