Terug naar boven

Basiscollectie klassiek: Carmen

De directeuren van het Opéra Comique-theater waren er niet gerust op. Rokende en vechtende vrouwen op het toneel, een brute moord op het eind… het was een familietheater! Bizet had behoorlijk lef gehad om als onderwerp van zijn nieuwste opera Carmen te kiezen, de novelle van Prosper Merimée. En dat terwijl hij nog geen enkel groot operasucces op zijn naam had staan. Maar Bizet had de steun van de belangrijkste zangers en er kwamen weinig compromissen.

Carmen ging in 1875 in première: er klonk boegeroep vanuit het publiek en critici spraken schande van het open seksuele gedrag. Desondanks (of misschien juist daarom) had de opera het redelijk succesvolle aantal van drieëndertig voorstellingen bereikt, toen Bizet op 36-jarige leeftijd aan een hartaanval overleed. Carmen werd zijn grootste meesterwerk en een van de populairste opera’s aller tijden.

De Ouverture uit Carmen (zie album)

Het verhaal gaat over de gewone soldaat Don José die op het punt staat zich te verloven met een keurig dorpsmeisje, als hij in de ban raakt van de seksueel vrijpostige zigeunerin Carmen. Om met haar een relatie aan te gaan geeft hij alles op. Hij verlaat het leger en wordt bandiet. Spoedig echter vertoont de relatie flinke scheuren. Don José dreigt ingeruild te worden voor een beroemde toreador…

De opera speelt zich af in Spanje, maar de componist Georges Bizet was een Fransman die nog nooit in Spanje was geweest. Het merendeel van de muziek is dan ook typisch Frans. Voor het Spaanse tintje gebruikte Bizet een aantal melodieën van Spaanse liederen en kenmerkende ritmes. De muziek van Carmen werd echter zo populair, dat veel mensen zijn muziek begonnen te beschouwen als typerend voor de Spaanse stijl.

De Entr’acte 3 uit Carmen (zie album)

De eerste aria die Carmen in de opera zingt, is wereldberoemd: L’amour est un oiseau rebelle (oftewel: de Habanera). Met deze aria gaf Bizet Carmen een meesterlijk visitekaartje. De chromatiek in de melodie plaatst haar direct buiten de wetten van de conventionele muziek, zoals een zigeuner zich doorgaans onttrekt aan de regels van de maatschappij.

Agnes Baltsa zingt de Habanera (zie album)

Overigens kreeg Bizet vaak de kritiek dat zijn muziek, naar Franse smaak, te chromatisch en harmonisch complex was. De andere beroemde aria uit Carmen, het Lied van de Toreador, ligt gemakkelijker in het gehoor. Net als de Habanera heeft het een vorm die typisch was voor Opéra Comique: twee coupletten met een refrein dat met het koor gezongen wordt.

Samuel Ramey zingt het Toreador-Lied. (zie album)

De idyllische rust en lyriek van de Entr’acte-muziek voor de derde akte vormt een welkome afwisseling met de bruisende energie van de rest van de opera. De muziek is prachtig georkestreerd voor onder andere fluit en harp solo. Het toont een andere kant van Bizet die ook te horen is in een van zijn eerste opera’s, De Parelvissers (met het beroemde duet).

De Entr'acte 2 uit Carmen (zie album)

De Opéra Comique in Parijs, waarvoor Carmen oorspronkelijk gecomponeerd werd, was een relatief klein theater. De zangers hadden niet zulke grote stemmen nodig en de dialogen in de opera’s werden gesproken. Na Bizets dood maakte zijn vriend Ernest Guiraud de opera geschikt voor de grote operatheaters door de gesproken dialogen te vervangen door recitatieven. Tegenwoordig wordt vaak een mengvorm opgevoerd van deels de gesproken dialogen en deels de recitatieven van Guiraud.

Het recitatief C’est des contrebandiers voor de Aria van Micaela werd gecomponeerd door Guiraud. (zie album)

Carmen is tientallen keren opgenomen op plaat, cd en dvd. Er bestaat geen tekort aan goede opnamen. De opname van dirigent Georg Solti blinkt uit door een uitstekende cast. Angela Gheorghiu en Roberto Alagna namen de opera op in de oorspronkelijke Guiraud-versie met recitatieven. Magdalena Kozena en Jonas Kaufmann zijn te horen in een versie met gesproken dialogen.

Tot de klassiekers op dvd behoort de film met Julia Migenes en Plácido Domingo (die lokaal opgenomen werd in Zuid-Spanje) en de productie van Franco Zeffirelli met Elena Obraztsova en Plácido Domingo. Anne Sofie von Otter is een blonde Carmen in een voorstelling van de gerenommeerde regisseur David McVicar. Een andere geprezen dvd-opname is die met Anna Maria Antonacci en Jonas Kaufmann.

(CP)