Veel mensen kennen de opera Turandot dankzij de aria Nessun Dorma. De aria werd uitzonderlijk populair door de wereldkampioenschappen voetbal in 1990. Turandot is de laatste opera van Giacomo Puccini. Het verhaal is gebaseerd op een Perzisch sprookje dat weer terug te voeren is op een historisch personage: een strijdlustige prinses uit de steppen van Centraal-Azië die alleen wilde trouwen met een man die van haar kon winnen met worstelen. In het sprookje werd ze heel wat minder sportief en een stuk wreder. Iedere huwelijkskandidaat moet drie raadsels oplossen. Lukt hem dat niet, dan wordt hij gedood.
Jongens zingen Là, Sui Monti Dell’Est, gebaseerd op het Chinese volksliedje Moo-Lee-Vha, in de opera Turandot (zie album)
De opera speelt zich af in China. Een ambtenaar van het paleis kondigt aan dat de prins van Perzië gefaald heeft de drie raadsels van prinses Turandot op te lossen en bij opkomst van de maan onthoofd zal worden. Ondertussen vindt de Tartaarse prins Kalaf in de menigte zijn oude blinde vader terug en een dienares genaamd Liù. Ze hebben hun eigen land moeten ontvluchten maar zijn ook in China niet veilig. Ze moeten hun naam en afkomst geheimhouden.
De menigte wil bloed zien. De maan komt op en de prins van Perzië wordt naar de plaats van executie geleid. Hij ziet er zo jong en vriendelijk uit dat de menigte om genade vraagt. Turandot komt tevoorschijn maar is onverbiddelijk. Kalaf is diep onder de indruk van haar schoonheid. Hij wil ook een poging doen om de drie raadsels op te lossen en moet daarvoor drie keer op een gong slaan. Drie ministers proberen hem tegen te houden. Ook zijn vader en Liù, die verliefd op hem is, smeken hem het niet te doen. Maar Kalaf laat zich niet tegenhouden.
Ondanks alle smeekbeden laat Kalaf zich niet tegenhouden in Ah! Per L’Ultima Volta (zie album)
De drie ministers moeten tegen hun zin weer een huwelijk of een begrafenis voorbereiden. De ceremonie van de drie raadsels gaat beginnen. Turandot komt op en legt uit hoe een voorouder van haar ooit verkracht en vermoord werd door een buitenlandse prins. Om haar te wreken heeft Turandot besloten nooit met een man te trouwen. Ze waarschuwt de onbekende prins (Kalaf) dat hij zich terug moet trekken. Hij weigert. Kalaf krijgt drie raadsels te horen en lost ze allemaal op. Turandot is in paniek. Ze smeekt haar vader, de keizer, om haar lot toch niet in handen te leggen van de onbekende prins.
Kalaf schiet haar te hulp. Hij heeft nu een raadsel voor Turandot. Als zij voor zonsopgang zijn naam weet, zal hij alsnog sterven. Die nacht slaapt niemand. Prinses Turandot heeft het volk immers opgedragen om voor zonsopgang achter de naam van de onbekende prins te komen, op straffe des doods. Prins Kalaf herhaalt het: Nessun dorma (niemand zal slapen). Maar hij is vast overtuigd dat hij zal overwinnen.
Pavarotti zingt de beroemde aria Nessun Dorma (zie album)
Toch blijkt Kalaf Turandot onderschat te hebben. Soldaten brengen een oude blinde man en zijn dienares binnen. De twee hebben met de onbekende prins gepraat dus die zullen zijn naam wel weten. Als ze dreigen de oude man te mishandelen, zegt zijn dienares, Liù, dat alleen zij de naam van de onbekende prins weet. Liù wordt gemarteld. De prins wordt woedend maar kan niets doen. Het meisje zegt echter niets. Verwonderd vraagt Turandot aan Liù waar zij haar wilskracht vandaan haalt. 'Prinses. De liefde', zegt ze. Een liefde die ook Turandots ijzige hart zal laten smelten, zo weet Liù zeker. Dan pakt ze een mes van een soldaat en steekt zichzelf neer, zodat ze de naam van de prins niet kan verraden. Haar lichaam wordt weggedragen. De menigte volgt.
‘Principessa, l’amore’… Barbara Hendricks als Liù zingt Tanto Amore (zie album)
Hier eindigt Puccini's muziek. De componist stierf in 1924. Een andere componist moest de opera afmaken. De prins verwijt Turandot haar wreedheid. Dan neemt hij haar in zijn armen en kust haar tegen haar wil. Turandot geeft zich over. Ze vraagt hem om te gaan en zijn geheim met zich mee te nemen. Kalaf vertelt daarop zijn naam. De zon komt op en Turandot kan haar vader en het volk de naam van de onbekende prins vertellen. Het is 'liefde'.
Het slotduet gecomponeerd door Franco Alfano naar aantekeningen van Puccini (zie album)
Het is bekend dat Puccini moeite had om het verhaal af te maken. Een van de verklaringen is dat hij het symbolische sprookje te realistisch behandeld had. Hij had de dood van Liù wel heel overtuigend en ontroerend weergegeven. Wie wil daarna nou geloven dat een wrede en sadistische psychopaat als Turandot plotseling ware liefde kan voelen? Het slotduet dat Puccini nog moest componeren, moest wonderen verrichten. Zou het hem gelukt zijn? We zullen het nooit weten. De opera wordt tegenwoordig meestal uitgevoerd met een slot gecomponeerd door Franco Alfano. Tientallen jaren later maakte Luciano Berio een alternatief slot. Het einde blijft echter onbevredigend.
De Finale van Turandot gecomponeerd door Luciano Berio (zie album)
Een populaire opname van Turandot is die met Luciano Pavarotti uit 1972. Een kleine tien jaar later maakte Von Karajan een opname met een prachtige Barbara Hendricks als Liù. Op dvd kunnen we de Metropolitan-productie bewonderen van Franco Zeffirelli en een indrukwekkende voorstelling vanuit de Verboden Stad in Peking. Liefhebbers van het alternatieve einde door Berio kunnen terecht bij een voorstelling van de Salzburger Festspiele met Gergiev.
Overigens was Puccini niet de enige componist die zich met het sprookje Turandot beziggehouden heeft. Carl Maria von Weber componeerde toneelmuziek voor het toneelstuk Turandot van Friedrich Schiller. De componist Franz Danzi componeerde een opera gebaseerd op Schiller, waaronder de ouverture. Franco Busoni maakte een orkestsuite voor het toneelstuk van Carlo Gozzi, die hij uitwerkte tot een opera.
(CP)
