Nederlandse hiphop: De flow

Naast tekst en stemgeluid is de meest onderscheidende factor voor een hiphopartiest de flow, oftewel het ritme waarmee de tekst over de muziek vloeit. Door de jaren heen zijn rapflows internationaal geëvolueerd van simpele vormen naar complexe, eigenzinnige varianten en de melodieuze zangraps van (bijvoorbeeld) Drake. Ook de flows in onze eigen Nederlandse hiphopcultuur hebben – vaak onder invloed van Amerikaanse bewegingen – sterke ontwikkelingen doorgemaakt en ruimte geboden aan grote variaties aan artiesten.

De eerste formatie die serieus succes behaalde met rappen in de Nederlandse taal was Osdorp Posse. De groep met frontman Def P stond bekend om het letterlijk vertalen van Amerikaanse rapwoorden met een hoekige, staccato flow, geïnspireerd op onder andere de gangsterrap van N.W.A. Op Je Moerstaal, afkomstig van het album Osdorp Stijl (1992), breekt Def P een lans voor het rappen in de eigen taal, op een moment dat in Nederland – naar Amerikaans voorbeeld – nog voornamelijk in het Engels werd gerapt: ‘Waarom moet rap altijd Amerikaans, het kan toch ook in het Jamaicaans, of Spaans?’

Toen Engels in Nederland nog de meest gangbare taal was om in te rappen, waren velen van mening dat Nederlandstalige rap simpelweg niet mooi vloeiend kón klinken. Tot Extince bewees dat dit wel kon, bewapend met zijn soepele flow, Brabantse tongval en natuurlijk charisma. Spraakwater (de eerste release ooit op het Nederlandse hiphoplabel Topnotch van Kees de Koning) werd in 1995 een nummer 1-hit. Naar aanleiding van een geschil om de single Turbotaal (een gezamenlijke track van Osdorp Posse en Extince uit 1994) maakte Def P als reactie op (het in zijn ogen commerciële) Spraakwater een disstrack gericht aan Extince genaamd Braakwater.

De door Extince aangejaagde revolutie in Nederlandstalige flows inspireerde een nieuwe generatie rappers waaronder Sticks (voorheen Sticky Steez) van Opgezwolle. Over de track Bob Sticky, afkomstig van hun debuutplaat Spuugdingen Op De Mic (2001), verklaarde Sticks later dat je hier nog wel érg goed kon horen dat Extince een inspiratie voor hem geweest was. Met hun latere albums Vloeistof (2003) en Eigen Wereld (2006) groeide het collectief uit tot een van de belangrijkste groepen uit de Nederlandse hiphopgeschiedenis. De nieuwe lichting aan flows kon later op een kritische persoonlijke noot rekenen van Def P, op de track Slangbang uit 2005: ‘Ze klinken allemaal als Ex, ik vind het best, ja die Steez is wel Sticky maar ik vind hem te relaxed’. Naast Sticks richtte deze line zich ook tot de Nederlandse rapper/producer Terilekst (spreek uit: ‘te relaxed’), bekend van onder andere zijn gezamenlijke album met Spacekees (2005).

Als reactie op de ritmisch kloppende flows van de jaren 90 en nul ontstonden later nieuwe, experimentele flows, die juist opzettelijk net voor of na het ritme van de beat werden geplaatst. Ronnie Flex demonstreert zo’n flow op het refrein van Vallen In De Club, afkomstig van het streamrecordbrekende album New Wave uit 2015. Het Rotterdamse raptrio DuvelDuvel (in het bijzonder de leden Rein de Vos en Supah Dupah) brachten een decennium eerder ook veel off-beat flows ten gehore, zoals op single Tis Leuk Geweest van het album Aap-O-Theek (2004).

In het moderne Nederlands hiphoplandschap kun je na alle ontwikkelingen niet meer spreken van een enkele typerende flow. Er bestaan staccato, soepele, melodieuze, snelle of juist trage flows. Zoals die van Kevin, de Rotterdamse rapper die zich liet inspireren door de Britse rapper Nines en New Yorkse rapper French Montana. Laatstgenoemde doopte zichzelf tijdens een radio-freestyle ooit tot ‘slow flow animal’, een alias dat Kevin overnam, daarmee zijn langzame, karakteristieke flow onderstrepend. Kevin’s trage flow hoor je onder meer terug op Trust (met zangeres Yade Lauren) uit 2023.

SD