Tot het eind van de jaren 70 zijn pop en rock vooral een mannenaangelegenheid. Natuurlijk bestaan er al op feminisme geschoeide vrouwelijke singer-songwriters en worden bands voorgestaan door zangeressen, maar hun begeleiders zijn mannen en ook de industrie erachter is een patriarchale aangelegenheid. Punk brengt daar vanaf 1977 eindelijk verandering in.
Mede door de ‘do it yourself’-ideologie achter punk pakken vrouwen gemakkelijker instrumenten op en vinden zij elkaar in bands waarmee vaak flink geprovoceerd wordt naar de mannenwereld. De man als consument wordt niet langer behaagt met mooie en sexy feminiene klanken.
Zangeres Ari Up ziet in 1977 Patti Smith live spelen en vormt niet veel later The Slits met drummer Palmolive, gitarist Viv Albertine en bassist Tessa Pollitt. Spelen kunnen ze nog nauwelijks, maar er wordt flink gerepeteerd en een jaar later gaan ze op tournee met The Clash. In Love And Romance nemen ze de uitgestippelde jongens-meisjes romantiek op de hak: ‘I’m so happy that you belong to me. Oh my darling who wants to be free?’
The Slits – Love And Romance
Het nog vrijzinnige en linkse Nederland sluit zich eind jaren 70 gretig aan bij de punkexplosie. In steden als Amsterdam, Rotterdam en Utrecht ontstaan levendige punkscenes en worden punkfestivals georganiseerd onder namen als (het uit Engeland overgewaaide) Rock Against Racisme en Rock Tegen De Rollen. Er verschijnen singles en lp’s in minimale oplagen die vandaag de dag voor veel geld onder verzamelaars rondgaan. Ook van de vrouwenband Nixe uit Utrecht verschijnt maar één ep op het veelzeggende Rock Against Records-label. Met veel baldadigheid en hetzelfde vuur als The Slits schoppen Nixe tegen de heersende (mannen)maatschappij.
Nixe – You Say
Nina Hagen moet zich eerst bevrijden uit het strenge Oost-Duitsland waar zij opgroeit. Wanneer zij uiteindelijk in West-Berlijn landt ontstaat er al snel – ook in Nederland – een hype rond haar. Zoiets is immers nog nooit vertoond: een zangeres met elastieken operastem waarmee zij welluidend en gevat over haar persoonlijke wereld en opvattingen zingt. ‘Warum soll ich meine Pflicht als Frau erfüll'n?’, kraait Hagen in Unbeschreiblich Weiblich, een nummer over abortus. Net zo openhartig zingt zij over een amoureuze ontmoeting met Ari Up in Auf'm Bahnhof Zoo. Haar debuutalbum Nina Hagen Band uit 1978 is een sensatie.
Nina Hagen - Auf'm Bahnhof Zoo
Zangeres, gitarist, schrijfster en spoken word-performer Lydia Lunch ontspruit aan de New Yorkse no-wave scene van de late jaren 70. In de woeste noise van haar eerste band Teenage Jesus & The Jerks bezingt zij de pijn en claustrofobie die zij als jonge vrouw voelt: ‘I’m in the closet and I can’t breathe’. In de jaren 80 is zij (samen met bijvoorbeeld schrijfster Kathy Acker) een van de grondleggers van het transgressieve feminisme dat onder andere flirt met porno en het omdraaien van de rollenpatronen daarin. Madonna gaat hier op meer gestileerde wijze mee aan de haal, met onder andere haar fotoboek SEX.
Lydia Lunch / Teenage Jesus & The Jerks - The Closet
Lunch wordt daarnaast gezien als een voorloper van Riot Grrrl, de golf van indie-vrouwenbands die opkomt in de vroege jaren 90. Riot Grrrl wordt wel samengetrokken met de derde feministische golf. Een Amerikaanse band als Bikini Kill uit zich met kritische teksten, maar als band zitten zij lekker in hun vel en wordt er stevig en met hoorbaar plezier gerockt. Ook bij Riot Grrrl-bands als L7 en Babes In Toyland ligt de nadruk meer op het maken van sterke muziek om niet minder urgente boodschappen in te verpakken.
Bikini Kill – Rebel Girl
Het Russische Pussy Riot heeft meer schenen om tegenaan te schoppen dan een mannenwereld. Wanneer deze punk-geschoolde actiegroep het initiatief neemt tot een optreden in de Moskouse Christus-Verlosserkathedraal, worden de vijf vrouwen met kleurige bivakmutsen binnen nog geen minuut gearresteerd. De pittige veroordelingen die daarop volgen zijn wereldnieuws. De Nemesis van Pussy Riot is president Vladimir Poetin, als borstbeeld van een wereld waar mannelijk despotisme en seksisme nog steeds politiek en kerk beheersen.
Pussy Riot – Kill The Sexist
MR
