Wat zou de aria Erbarme dich (uit Bachs Matthäuspassion) zijn zonder het warme timbre van de alt? In dit geval lijkt het onmogelijk om de expressie los te zien van de stemkleur. En zo zijn er meer voorbeelden te vinden bij Bach. Ter illustratie volgen hier vier onvergetelijke voorbeelden uit verschillende cantates van Bach, voor iedere stemsoort een.
Mein Herze schwimmt im Blut (BWV.199) behoort tot Bachs vroegste cantates. Deze solocantate voor sopraan klonk voor het eerst op 12 augustus 1714 (elfde zondag na Trinitatis) in Weimar. Aan het hof in Köthen zou Bach de cantate nog een keer onder handen nemen. Misschien heeft Bachs tweede vrouw Anna Magdalena de cantate toen wel gezongen. De tekst van de aria Tief gebückt und voller Reue is hartverscheurend. Het berouwvolle karakter wordt echter verzacht door de muziek, die zich wiegend voortbeweegt als een teer menuet.
Op deze cd zingt sopraan Midori Suzuki 'Tief gebückt und voller Reue'.
De cantate Am Abend aber desselbigen Sabbats (BWV.42) klonk voor het eerst in Leipzig, op de eerste zondag na Pasen van 1725. De preek van die zondag verwees naar de discipel Thomas. Deze leerling van Jezus wilde niet geloven dat Jezus na zijn dood aan de overige leerlingen was verschenen. De aria voor de alt Wo Zwei oder Drei versammelt sind is van een adembenemende schoonheid. De tekst parafraseert een uitspraak van Jezus: 'Waar twee of drie in mijn Naam tezamen zijn, daar ben ik hun midden'.
De alt Bogna Bartosz zingt hier 'Wo zwei und drei versammlet sind'
Bachs cantate Es erhub sich ein Streit (BWV.19, Leipzig 1726) heeft een spectaculair karakter. Het openingskoor biedt een virtuoze schildering van de strijd tussen de aartsengel Michael en de draak. Toch heeft de cantate ook een sterk meditatieve kant. De ingetogen aria voor de tenor neemt maar liefst een derde van het hele werk in beslag. De tenor smeekt om de steun van de engelen, terwijl de trompet een tegenmelodie speelt. Deze tegenmelodie is gelijk aan het koraal waarmee Bach zijn Johannespassion eindigde: Ach Herr, lass dein lieb Engelein.
Op deze cd zingt tenor Kurt Equiluz 'Bleibt, ihr Engel, bleibt bei mir!'
Tenslotte een basaria uit de waarschijnlijk niet zo bekende cantate Sehet, wir gehn hinauf gen Jerusalem (BWV.159). De cantate heeft ogenschijnlijk iets plichtmatigs: hier geen groot koorwerk of aria als pakkende opening. Waarschijnlijk was Bach in die tijd (1729) al niet meer zo gemotiveerd om complete jaargangen met cantates af te leveren. En toch is deze cantate indrukwekkend qua expressie. In het begin uit de sopraan haar afschuw over de gevaren die Jezus in Jerusalem te wachten zullen staan. De harmonieën zijn hier zo experimenteel dat Wagner zich er niet voor had hoeven generen. Het muzikale hoogtepunt bewaarde Bach echter bijna voor het laatst. Voorafgaand aan het slotkoraal zingt de bas: 'Wereld, goede nacht! Het is volbracht!'
John Shirley-Quirk zingt op deze cd 'Es ist volbracht'
(HJ)
