Op 23 januari 2019 overleed Oliver Mtukudzi in een ziekenhuis in Harare, de hoofdstad van Zimbabwe. Vier dagen later nam een rouwende natie afscheid van de zanger in een volgepakt nationaal stadion. Mtukudzi was een held in Zimbabwe, maar hij is zeker niet de enige belangrijke muzikant in dat land. Dat bewijst deze aflevering van ‘De muzikale wereldreis’ wel.
De bijnaam van Oliver Mtukudzi was ‘Tuku’. De zanger/gitarist gebruikte deze term ook om zijn eigen muziek te beschrijven. De tuku is een mengeling van pop, afro-jazz en lokale ritmes. Mtukudzi groeide op in een arme familie en wist ook toegankelijke muziek te maken die een naar raakte bij velen, ook buiten Zimbabwe. In zijn teksten toonde hij zich kritisch op politici en schuwde hij een taboe-onderwerp als HIV/aids niet.
Mtukudzi begon zijn loopbaan in 1977, als muzikant in de groep The Wagon Wheels. Daarin speelde hij ook samen met Thomas Mapfumo. Mapfumo geldt als de uitvinder van de chimurenga, een stijl die sterk geënt is op de rituele muziek van de Shona, de grootste bevolkingsgroep van het land. Vanwege zijn lange en onverschrokken karakter verdiende Mapfumo de bijnaam ‘De leeuw van Zimbabwe’. Hij toonde zich vaak kritisch op dictator Robert Mugabe. Reden waarom Mapfumo noodgedwongen zijn heil buiten Zimbabwe zocht.
Mapfumo’s chimurenga is sterk beïnvloed door de rituele muziek van de Shona. Deze muziek wordt mbira genoemd en gespeeld op een instrument met dezelfde naam. De mbira is een duimpiano met een geluid dat uit duizenden herkenbaar is. Van oudsher werd deze muziek alleen uitgevoerd door mannen, maar één dappere vrouw besliste anders. Gelukkig maar, anders had de wereld de betoverende stem van Stella Chiweshe nooit leren kennen. De muzikale rijkdom die zij op onderstaand nummer uit haar mbira tovert doet zelfs denken aan compleet Indonesisch gamelanorkest.
Een van de eerste groepen uit Zimbabwe die het lukte om over de grens succes te boeken waren The Bhundu Boys. Het Zimbabwaanse kwartet stond zelfs op de cover van het Engelse poptijdschrift NME en speelden voor 50.000 mensen in het voorprogramma van Madonna. Tragisch genoeg overleden drie van de vier bandleden binnen korte tijd aan de gevolgen van aids. De vrolijke gitaarmuziek van bands als The Bhundu Boys is ook bekend onder de term jit.
Het gitaargeluid van The Bhundu Boys leeft voort in het werk van Zimbabwe’s meest succesvolle groep van dit moment. De leden van Mokoomba spelen Afrikaanse dansmuziek waarin elementen uit de Congolese soukous, de Zimbabwaanse jit en Nigeriaanse highlife samensmelten tot een onweerstaanbaar geheel. De groep toerde al meerdere malen door Europa.
(PdK)
