Rumah saya – Ernst Jansz
Ernst Jansz groeide op als zoon van een Indische vader en een Nederlandse moeder. In zijn tijd bij Doe Maar schreef hij voor een eerst een nummer over zijn Indische achtergrond. Rumah Saya (‘Mijn huis’) gaat over het leven tussen twee culturen. Ook wanneer hij terug zou gaan naar het geboorteland van zijn vader zou hij daar een vreemde zijn, want Nederlands-Indië is inmiddels Indonesië.
Indië bij nacht – Krontjongorkest Lief Java
Op zijn soloalbums laat Jansz zich beïnvloeden door krontjongmuziek. Deze muziek werd door Indische Nederlanders meegenomen naar Nederland. Veel Indische Nederlanders vertrokken hals over kop in de chaotische periode vlak na de Tweede Wereldoorlog. De melancholieke krontjong, met zijn teksten vol zoet verlangen, groeide uit tot de Indische heimweemuziek bij uitstek.
Nina Bobo – George de Fretes & Suara Istana
De wortels van krontjong zijn terug te voeren naar Europa. De Portugezen waren de eerste Europeanen die voet zetten op Java. De krontjonggitaar heeft vijf snaren en is iets groter dan een ukelele. Hij is terug te voeren op een muziekinstrument dat Portugese zeelui meenamen. De Nina in de titel van dit lied is geen naam maar een afgeleide van ‘menina’, het Portugese woord voor meisje. Het verklaart ook de Portugees klinkende achternaam van gitarist George de Fretes.
Het betjaklied – Wieteke van Dort & Willem Nijholt
Met haar typetje Tante Lien raakte Wieteke van Dort een snaar bij veel Indische Nederlanders. Bovendien was haar tv-show voor menig witte Nederlander de eerste kennismaking met Indische muziek. Ze zong veel Indische traditionals, maar schreef ook nieuwe liedjes, zoals dit nummer over de betjak, de driewielfiets typisch voor Java. Ze zingt het samen met acteur Willem Nijholt. Allebei werden ze op Java geboren.
Sajang É – Massada
De bekendste Moluks-Nederlandse groep is Massada die in de jaren 70 en 80 goede sier maakte met muziek die rock, soul, latin én Molukse muziek combineerde. In 1980 scoorde de groep een nummer 1-hit met het lied Sajang È. De Maleise tekst vertelt over het verlangen naar de eilanden. Vrij vertaald: ‘Wanneer we teruggaan weten we niet / Als het God belieft, maar het is in zijn handen’.
Pulau emas – Moluccan Moods Orchestra
De meeslepende meerstemmige koren van de Molukse lagu-laguliederen zijn ook te horen in de muziek van het Moluccan Moods Orchestra. Deze groep werd in 1982 opgericht door gitarist Eddy Lekranty. Lekranty’s belangwekkende werk werd verstoord. Hij verloor in 1989 het leven tijdens een vliegtuigongeluk in Suriname. De groep bracht haar enige album uit op Piranha, een gerenommeerd label voor wereldmuziek.
Prince of Amboyna – Dragonfly
Rudy de Queljoe was in de laten jaren 60 een vingervlugge gitarist met een grote afro. De vergelijking met Jimi Hendrix werd daarom al snel gemaakt. De Queljoe speelde met Jan Akkerman in Brainbox, maar hij begon ooit in de psychedelische rockformatie Dragonfly. Met hun bonte kleding en maskers was Dragonfly helemaal op zijn plaats in het hippietijdperk, maar de songtitel Prince Of Amboyna is een kleine wenk naar Rudy’s Molukse wortels. Amboyna is de Engelse naam voor het Molukse eiland Ambon. In 2001 bracht De Queljoe nog een volledig Moluks album uit.
Anak Krakatau – The Black Dynamites
Deze playlist is niet compleet zonder een indorock-instrumental. Geïnspireerd door de eerste generatie rock–'n–rollers als Elvis Presley en instrumentale groepen als The Shadows, richtte rond 1960 menig Indisch-Nederlandse jongen met een gitaar zijn eigen bandje op. Deze golf aan bands werd ‘indorock’ genoemd. Soms schemerde er in hun muziek ook iets van de Indische roots door, zoals in dit nummer van The Black Dynamites.
Wat is een indo? – Wouter Muller
Ook een jonge Wouter Muller verloor op jonge leeftijd zijn hart aan Amerikaanse stijlen zoals de blues en rock-'n-roll. Hij speelde lang in Quasimodo, de begeleidingsband van Willem Wilmink. Pas op latere leeftijd begon hij zich te verdiepen in zijn Indische wortels. Die moeizame zoektocht naar zijn eigen indo-identiteit (een nakomeling van Indonesiërs en Nederlanders) bezingt hij in dit lied.
Achter glas – Boudewijn de Groot
Ook Boudewijn de Groot verkende pas op latere leeftijd zijn wortels. Zijn ouders leden sterk onder de Japanse bezetting van Nederlands-Indië. Ze zaten gedurende de oorlog beiden in een Jappenkamp en zijn moeder overleed daar zelfs. Boudewijn was toen nog maar vijf maanden oud. Op zijn album Achter Glas schreef De Groot een fraai eerbetoon aan zijn ouders die hij naar eigen zeggen alleen ‘achter glas’ heeft leren kennen.
Dewi – The Chris Hinze Combination
‘Wat ik maak, is wat ik ben: een mix’. Fluitist Chris Hinze is de zoon van een Indische vader en een Duitse moeder. Zijn leven lang koppelt Hinze de meest uiteenlopende stijlen aan elkaar: klassieke en wereldmuziek, jazz, new age, funk en zelfs meditatiemuziek. Uiteraard komt zijn Indische achtergrond ook aan bod, bijvoorbeeld op het album Akar Akar (Maleis voor ‘wortels’). De stem op dit nummer is van de Moluks-Nederlandse zangeres Monica Akihary.
Ole sioh – Monica Akihary
Niet zo vreemd dat Hinze bij Monica Akihary terecht kwam. Net als Hinze voelt Akihary zich aangetrokken tot het instrumentarium en de vrije improvisatie van jazz. Met haar groep Boi Akih toerde ze met succes de wereld over, tot aan Indonesië toe.
Angkat Agatan – Gender Wajang, Koeta
Is er eigenlijk ooit muziek opgenomen in Nederlands-Indië? Jazeker. Dit gamelanorkest bestond uit vier man en werd in 1928 op Bali opgenomen. Dit stuk werd gespeeld tijdens de wajang, het beroemde Indonesische schaduwpoppentheater. Een gamelanorkest bestaat uit vele metalen xylofoons en gongs. Java, Sumatra en Bali kennen allemaal hun eigen varianten. Op deze box zijn nog meer vooroorlogse opnames uit Nederlands-Indië te horen.
Bengawan Solo – Erwin van Ligten & Julya Lo’ko
We eindigen deze Nederlands-Indische playlist met krontjong. Rond 1900 was krontjong volkse muziek waar mensen uit de hogere klassen op neer keken. Na de oorlog werd het in Nederland steeds meer de muziek van de Indisch-Nederlandse oudjes. Toch beleeft ook krontjong een revival. Tijdens een optreden op de Tong Tong Fair in Den Haag (de vroegere Pasar Malam, hét jaarlijkse feest van Indisch Nederland), kregen gitarist Erwin van Ligten en zangeres Julya Lo’ko de handen op elkaar met hun hedendaagse interpretatie van de krontjong. Bengawan Solo is een echte Indische evergreen, die door honderden artiesten werd opgenomen.
Samenstelling: Peter de Koning
Illustratie: Judith de Rond, met dank aan het Nationaal Archief
