Wat zullen de mensen bij de première van Verdi's Otello gedacht hebben, toen het doek open ging en een storm van koormuziek op hun afkwam. Zullen de liefhebbers een traantje gelaten hebben? Eindelijk na zoveel jaren weer een nieuwe opera van de meester. Lang leek het alsof Giuseppe Verdi – hij was inmiddels de zeventig gepasseerd – nooit meer een opera zou schrijven. Maar zijn uitgever wist hem over te halen. Zijn wapens? De dichter-componist Arrigo Boito en Shakespeare.
Aan de oever zien mensen het schip van Otello bijna ten onder gaan in Het Openingskoor (versie met dirigent Riccardo Muti)
Verdi hield van de toneelstukken van Shakespeare. Hij had al een opera gemaakt van Macbeth. Nu werd hij verleid met een operatekst van Othello, samengesteld door de buitengewone intelligente en bekwame Arrigo Boito. Het verhaal kan omschreven worden als een studie naar de vernietigende kracht van jaloezie.
Iago insinueert dat Desdemona ontrouw is in Era La Notte (versie met Sherill Milnes).
Otello (in het Italiaans vervalt de 'h') is een succesvolle moorse generaal in dienst van Venetië. Het geluk lacht hem toe, totdat hij het slachtoffer wordt van een kwaadwillende officier, Iago. Deze weet Otello te overtuigen dat zijn geliefde vrouw Desdemona hem ontrouw is. Otello wordt bijna waanzinnig van jaloezie en besluit samen met Iago dat de dood de enige straf kan zijn voor Desdemona....
Otello en Iago zweren wraak in Si Pel Ciel (versie met Plácido Domingo en Sherrill Milnes).
Hartstocht, liefde, jaloezie, wraak... Verdi had jarenlang ervaring met het muzikaal weergeven van deze gevoelens. Toch stond hij voor een enorme uitdaging. Hij moest een antwoord vinden op de kritiek die een jongere generatie intellectuele critici had op 'zijn' Italiaanse opera. Zij hekelden het formulewerk en prezen de opera's van Wagner. Kon Verdi meegaan met zijn tijd?
Desdemona begrijpt niets van Otello's woede en achterdocht in hun duet uit de derde akte (versie met Kiri Te Kanawa en Luciano Pavarotti).
Verdi had het goed begrepen en lange tijd was Otello de enige opera van de Italiaan die door critici serieus genomen werd. Van de oude recitatief-aria structuur is in Otello niets meer te vinden. Toch had Verdi zijn stijl niet helemaal vernieuwd. Hij zorgde voor een paar prachtige koorstukken en een drinklied. Hij stond op een overweldigende finale met koor en solisten aan het eind van de derde akte. Zonder deze 'ouderwetse' elementen zou de opera wellicht minder toegankelijk zijn geweest.
De Finale van de derde akte (versie met dirigent Tullio Serafin).
Maar de kracht van Otello zit in de ingenieuze manier waarop Verdi de psychologische ondergang van het hoofdpersonage weergeeft. In die muzikale uitingen van hartstocht, liefde, jaloezie en wraak die Verdi tot in de puntjes beheerste. De opera kan de zangers tot uitzonderlijke acteerprestaties brengen. Hier is misschien de volgende anekdote op zijn plaats. Het verhaal gaat dat toen Shakespeare-acteur Laurence Olivier de operafilm van Otello had gezien, hij quasi geërgerd tegen de regisseur zei: “Besef je dat Domingo Othello net zo goed speelt als ik, en hij heeft de stem.”
Otello is compleet ingestort in Dio Mi Potevi Scagliar (versie met Plácido Domingo).
Wie Plácido Domingo als Otello wil zien, kan kiezen uit meerdere mooie voorstellingen op dvd, zoals die met Kiri Te Kanawa in Covent Garden of die met Renée Fleming in The Met. Van recentere datum zijn de productie uit het Gran Teatre del Liceu met José Cura als Otello en de productie uit Salzburg met Aleksandrs Antonenko als Otello.
(CP)
