De Tweede Wereldoorlog heeft zijn sporen nagelaten in de kunst. Schrijvers, schilders en dichters verwerkten hun ervaringen, en de popmuziek vormt daarin geen uitzondering. Deze artiesten lieten liefde en romantiek even links liggen om een tekst te schrijven over de Tweede Wereldoorlog.
Met het lied Kristalnaach scoorde de Duitse groep BAP in 1982 een onverwachte hit. Niet alleen omdat het lied werd gezongen in het Keulse stadsdialect, maar ook vanwege het onderwerp: de Kristallnacht. Kristallnacht was een georganiseerde actie van de nazi’s om de joodse bevolking van Duitsland aan te vallen. In de nacht van 9 op 10 november 1939 werden 92 joden vermoord en joodse winkels, gebedshuizen en begraafplaatsen in brand gestoken. Volgens de zanger van BAP, Wolfgang Niedecken, was de tekst een waarschuwing dat het uitsluiten van mensen kan leiden tot een volgende Kristallnacht.
Met de Duitse inval op 10 mei 1940 begon ook voor de Nederlanders de Tweede Wereldoorlog. De meest traumatische gebeurtenis in die vroege oorlogsdagen was het bombardement op Rotterdam. Als een van de weinigen schreef Jaap van de Merwe een tekst over het bombardement dat op 14 mei 1940 de Rotterdamse binnenstad in puin legde. Gerard Cox zette de indrukwekkende tekst op muziek.
Europese landen werden een voor een onder de voet gelopen door de legers van nazi-Duitsland. Engeland leek het volgende slachtoffer en de Duitsers bombardeerden onophoudelijk Britse steden. Uiteindelijk slaagde Hitler niet, mede door de weerstand van de Britse luchtmacht. Later in de oorlog zouden de Britten op hun beurt Duitse steden vanuit de lucht vernietigen. Iron Maiden bezong het lot van de Britse piloten in het nummer Tailgunner.
Verzet was er wel tegen de nazi’s, ook vanuit Duitsland zelf. De jonge studente Sophie Scholl verspreidde in 1942 antinazistische folders in de universiteit. Ze werd op 21-jarige leeftijd ter dood veroordeeld. Het Engelse kwartet Zatopeks maakte een lied dat de naam draagt van deze jonge verzetstrijdster.
De Tweede Wereldoorlog zorgde ook voort het ontstaan van een onwaarschijnlijke alliantie tussen de Verenigde Staten, Groot-Brittannië én de Sovjet-Unie. Zo kon het zijn dat Joseph Stalin, de wrede dictator van de Sovjet-Unie, zelfs in Amerika uitgroeide tot een volksheld (‘Uncle Joe’) waarover liedjes werden geschreven. Stalin Wasn’t Stallin’ gaat over het gevecht dat de Russen leverden met nazi-Duitsland. Het lied werd al tijdens de oorlog geschreven door The Golden Gate Quartet en in 1982 opnieuw opgenomen door Robert Wyatt.
Is het mogelijk het gruwelijke in muziek te vangen? The Manic Street Preachers schreven een lied nadat ze het voormalige concentratiekamp Dachau hadden bezocht. De liedtekst refereert aan de gruwelen waaraan gevangen werden blootgesteld. De monotone, machinale muziek laat geen luisteraar onbewogen en heeft slechts een boodschap: zoiets mag nooit meer gebeuren.
In onze collectie zijn verschillende verzamel-cd's te vinden met muziek en geluidsfragmenten van en over de Tweede Wereldoorlog, zoals:
Ongehoord 1940-1945 : protest en propaganda tijdens de bezetting
Nederland in de oorlog 1940-1945
Muziek uit de oorlogsjaren
Partisans of Vilna : The songs of World War II Jewish resistance
Songs of World War II 1939-1949
(PdK)
