Bellydance of buikdansen is een dansvorm uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika. De Egyptische benaming is raqs sharki, oftewel oriëntaalse dans. De oriëntaalse dans heeft zijn wortels in een oude en wijdverbreide traditie: het inhuren van dansers en muzikanten om een (huwelijks)feest op te luisteren. De danseres beweegt zich vaak op een klein oppervlak tussen de gasten door. Doel is de feeststemming te verhogen.
Het gouden tijdperk
Bellydance bestaat dus al langer maar onderging in de 20ste eeuw een sterke verandering. In de jaren 1920 ontwikkelde de dans zich in de sjieke nachtclubs van Cairo tot een showdans van formaat naar Westers voorbeeld. Danseressen kregen onderricht in Westerse dansvormen als ballet en tapdansen. De danseres Tahia Carioca werd vernoemd naar de Braziliaanse dans die zij zo goed wist te beheersen. De (dans)muziek in de nachtclubs werd verzorgd door Arabische orkesten, aangevuld met Westerse instrumenten als de trompet, accordeon en viool.
Bekende danseressen die in deze periode vorm gaven aan de oriëntaalse dans, zijn Tahia Carioca, Samia Gamal en Naima Akef. Toen in de jaren 1930 de Egyptische cinema opkwam, schitterden deze danseressen op het witte doek, waardoor hun sterrenstatus groeide. Ze werkten samen met beroemde zangers en musici als Farid el Atrache en Abdel Halim Hafez. Ze werden nog steeds uitgenodigd om te dansen op feesten, maar dan voor koning en elite. Het waren de gouden jaren van bellydance, tussen ongeveer 1940 en 1960. De liedjes uit deze tijd zijn nog steeds geliefd in de Arabische wereld en worden vaak bewerkt. De dvd The legends of belly dance 1947-1976 behandelt deze periode.
Cairo Orchestra - Alf leyla, een bewerkte klassieker van Om Kalsoum (van: 10 Songs every bellydancer should know)
Baladi, de stijl van het volk
Baladi betekent zoiets als ‘van het volk/land’ en kan ook verwijzen naar de arbeidersklasse in de grote stad. Met baladi wordt de volkse stijl van buikdansen in Egypte aangeduid. De danseressen zijn vaak gekleed in een lange, wijde jurk die de buik bedekt. Om de heupen wordt een sjaal gedragen. De dans is sterk geaard en ontspannen. De danseres gebruikt amper ruimte. De Egyptische baladi-muziek is vrolijk en meeslepend, maar heeft ook iets melancholisch. Het bevat geïmproviseerde stukken voor accordeon (of saxofoon, soms fluit) en tabla (Arabische trommel). Een bekende danseres die veel in baladi-stijl danst is Fifi Abdo.
Fatme Serhan - Ala warag il foull (van: Beginner’s guide to bellydance)
Folklore
Bij de ontwikkeling naar showdans nam bellydance elementen over van allerlei dansvormen, ook van de eigen folklore. Bekend is de saidi uit Boven Egypte, oorspronkelijk een stokkendans voor mannen die een gevecht nabootsen. Als buikdanseressen de saidi dansen, gebruiken ze vaak een wandelstok. Het is een vrolijke, energieke dans. De traditionele muziek wordt vaak gespeeld op mizmar (een soort hobo) en bastrommel.
Upper Egypt Ensemble - Saidi festival (van: Egypt - A musical voyage)
Het vrolijke, opzwepende ritme dat meestal in deze muziek klinkt (dum-tak-dum-dum-tak), wordt saidi-ritme genoemd, een populair ritme in bellydancemuziek. Wie meer wil weten over de verschillende ritmes in buikdansmuziek kan luisteren naar het album Rhythms of the Nile (met uitleg van Hossam Ramzy) of Jalilah’s raks sharki volume 4.
Zigeunermuziek
Tot nu toe hebben we alleen de Egyptische stijlen van bellydance besproken, maar in veel landen werd een eigen stijl ontwikkeld. In de Turkse buikdans zijn de roma-zigeuners sterk vertegenwoordigd. De muziek is virtuoos en wordt gespeeld op klarinet of viool. De dans is wervelend, energiek en extravert.
Ensemble Hüseyin Türkmenler - een karsilamas-dans (in 9/8 ritme) met improvisatie op een qanun (van: Oriental dance from Turkey)
Terwijl in Egypte danseressen steeds vaker onderworpen worden aan regels en verboden, behouden danseressen in Turkije hun creatieve vrijheid. Vandaar dat in Turkse stijl de kostuums minder verhullend zijn dan in Egypte en danseressen liggend op de vloer kunnen dansen. De Libanese stijl zit tussen Turkse en Egyptische stijl in. Een bekende danseres is Nadia Gamal, een Egyptische die veel in Libanon werkte.
Amerikaanse stijlen
Door een instroom van immigranten uit het Midden-Oosten werd bellydance vanaf de jaren 1960 populair in Amerika. De dans werd omarmd door zelfbewuste Amerikaanse vrouwen uit de middenklasse, die zich naar de geest van de tijd graag seksueel onbelemmerd wilden uiten. Veel immigranten openden restaurants en huurden buikdanseressen in om het multiculturele publiek van Arabieren, Turken, Grieken en Egyptenaren te vermaken. Zo ontwikkelde zich de American Cabaret stijl van bellydance, een zeer gevarieerde en veeleisende dansstijl met onderdelen als: het spelen van zills (een soort handcimbalen), gebruik van sluier, vloerwerk en drumsolo. Een bekende muzikant die in deze wereld zijn brood verdiende, was Omar Faruk Tekbilek.
Omar Faruk Tekbilek - Azeri (van: Crescent Moon)
De zogenaamde American Tribal Style (ATS) en Tribal Fusion zijn zeer eigenzinnige moderne stijlen uit Amerika die in de periode 1990-2010 populair werden in het Westen. Als muziek kan folkloremuziek gebruikt worden, maar ook elektronische muziek en world fusion. De dans is in de eerste plaats gebaseerd op bellydance, maar kan ook beïnvloed worden door urban dansstijlen, flamenco en Indiase dans. Kostuums kunnen uit meerdere lagen bestaan, bijvoorbeeld een flamencorok over een harembroek. Verder vallen in het plaatje op: de op folklore geïnspireerde (etnische) juwelen en haarversieringen, piercings en tattoos.
Solace - Feed The Muse (van: Beginner’s guide to bellydance: oriental and tribal fusion).
De Bellydance Superstars is een Amerikaans gezelschap dat theatershows opvoert. Het bestaat uit danseressen met verschillende stijlen: Turks, Egyptische, ATS en Tribal Fusion. Bekende Amerikaanse bellydancers zijn verder: Jillina, Ansuya en Aziza (samen te zien op de dvd On Fire).
Het einde van een traditie?
In de loop van de jaren 1980 werd duidelijk dat technische vooruitgang het muziekleven (weer) ging veranderen. De cd kwam op. In plaats van muzikanten en danseressen in te huren voor een feest werd een dj gevraagd om voor de muziek te zorgen. Het aantal restaurants met live muziek nam drastisch af. Terwijl de American Cabaret stijl tot bloei kwam in restaurants en nachtclubs met live-muziek, ontwikkelde Tribal zich op dansscholen en festivals. Daarmee ging een vrij essentiële eigenschap van de dans verloren. Toch is dit niet het einde van de dansvorm gebleken, integendeel. Bellydance is in het nieuwe millennium invloedrijker dan ooit dankzij het enorme talent van Shakira, een Colombiaanse popzangeres van Libanese afkomst die met haar bellydancing een heel stadion in vuur en vlam kan zetten.
Shakira - Ojos Asi (van: Dónde Están Los Ladrones?)
(CP)
