De cd is een schijfje dat door een optische laser kan worden afgelezen. Houd de spiegelende kant tegen het zonlicht, en je ziet alle kleuren van de regenboog. Cd’s worden wel gebruikt om naar zonsverduiseringen te kijken, al is dat niet verstandig. De spiegelende cd’s worden ook wel opgehangen om duiven te verjagen. Het helpt alleen voor geen meter.
De cd is ontwikkeld door Philips en Sony/CBS. Het schijfje werd voor het eerst gefabriceerd in 1979. In 1982 werd in Japan de eerste speler uitgebracht, waarna de rest van de wereld snel volgde.
De cd was de opvolger van de stereo lp. De grammofoonplaat was een enorm succes geweest, maar legde wel beperkingen op. En dan hebben we het niet alleen over krassen en tikken. Herhalingen in symfonieën en pianosonates werden vaak achterwege gelaten, omdat het anders niet op een plaatkant paste. Bij de oude Philips plaat met de omvangrijke Zevende Symfonie van Bruckner o.l.v. Bernard Haitink moest de lp halverwege het Adagio omgedraaid worden. De a-kant eindigde met de eerste 13 minuten van het Adagio. De resterende 8 minuten stonden aan het begin van de b-kant.
-Symfonie nr.7 van Bruckner o.l.v. Haitink
Vanaf ongeveer 1948 domineerde dirigent Herbert von Karajan zo’n drie decennia de klassieke muziek. Met zijn bijna zen-achtige gevoel voor klankschoonheid werd hij bij uitstek de verpersoonlijking van het stereo-tijdperk (vanaf ongeveer 1958). Als technisch fanaat wist hij die klankschoonheid ook in de opnamestudio af te dwingen. Wie was er daarom meer dan hij geschikt om zijn zegen te geven aan de nieuwste digitale ontwikkelingen, eind jaren zeventig? Vandaar dat Akio Morita van Sony hem in Japan uitnodigde om een digitale opname te beluisteren. Die opname was Von Karajans eigen uitvoering van Il Trovatore (Verdi). De maestro was zo onder de indruk dat hij voortaan alleen nog maar digitaal vastgelegde uitvoeringen wilde. Niet dat de lp toen in staat was om de digitale rijkdom te reproduceren. Von Karajans uitvoering van Die Zauberflöte (Mozart) werd wat dat betreft een kleine teleurstelling. Zijn Parsifal (Wagner) werd echter een groot succes.
-Parsifal o.l.v. Von Karajan
En de cd? Het schijfje kon niet beter geïntroduceerd worden dan met Von Karajans glorieuze uitvoering van Eine Alpensinfonie van Richard Strauss. Al was dat ook het begin van een discussie die tot op de dag van vandaag voortduurt. Namelijk of de ouderwetse lp toch niet een natuurlijker geluid liet horen.
-Eine Alpensinfonie o.l.v. Von Karajan
Hoe dan ook, Von Karajan had zijn goedkeuring gegeven aan de cd. Er is zelfs een hardnekkige legende dat Von Karajan voor die goedkeuring een bindende eis had gesteld. Namelijk dat het schijfje zonder onderbreking de Negende Symfonie van Beethoven moest kunnen laten horen. Anderen beweren dat iemand van Sony met deze Beethoven-eis kwam, omdat die persoon gesteld was op de ruim 75 durende live uitvoering o.l.v. Furtwängler (Bayreuth, 1951). Vandaar dat de afspeellengte op 75 minuten zou zijn gesteld. Er is echter een probleem met dit verhaal. Volgens een artikel van Classic FM was de oorspronkelijke speelduur van de cd 'slechts' 72 minuten.
-Recente heruitgave van Beethovens Negende Symfonie o.l.v. Furtwängler, zoals die in 1951 te beluisteren was via de radio
De drang om het ultieme vast te leggen leidde soms tot uitvindingen die het niet haalden. Zo experimenteerde men in de jaren zeventig met vier kanalen over vier boxen, om zo de concertervaring naar de huiskamer te brengen. Commercieel werd het een mislukking. Echter, in 2001 richtten vier oud-medewerkers van Philips het label Pentatone op. Dankzij het label werden veel van die oude quadrafonische opnamen geschikt gemaakt voor sacd spelers. Zoals de uitvoering uit 1973 van Berlioz' Symphonie Fantastique o.l.v. Seiji Ozawa.
-Symphonie Fantastique van Berlioz o.l.v. Seiji Ozawa
Klassieke cd's worden meestal uitgebracht in een jewelcase of een tweeledige kartonnen verpakking. Gelukkig biedt dit de mogelijkheid om een boekje (booklet) met informatie toe te voegen. Veel van die informatie is voortreffelijk. Ook hele libretti worden zo meegegeven in vaak meerdere talen. Veel cd uitgaven zijn wat dat betreft ware goudmijnen. Zo is het booklet bij deze baanbrekende uitvoering van Treemonisha (Scott Joplin) feitelijk een complete studie.
BBC Music Magazine vierde in 2022 haar dertigjarige jubileum met een lijst van dertig klassieke opnamen die je niet zou mogen missen. Het werd een prachtige lijst, maar ook een zeer willekeurige. Er is in al die jaren zoveel moois verschenen. Ondanks de vermeende teloorgang van de cd handel verschijnen er vrijwel dagelijks nieuwe klassieke cd’s. En al dat fraais wordt nog steeds toegevoegd aan de groeiende collectie van muziekweb.
(HJ)
