Basiscollectie klassiek: Mozart in Wenen

De laatste 10 jaar van zijn leven beproefde Wolfgang Amadeus Mozart zijn geluk in Wenen. Zowel succes als financiële problemen waren zijn deel. Ondanks - of dankzij - voorspoed en tegenslag ontstonden in deze periode zijn meest geliefde meesterwerken. Hier vormt een beknopte bloemlezing uit zijn concerten, symfonieën en kamermuziek.

Deze Serenade voor blazers is een meesterwerk van superieure schoonheid. En dat is opmerkelijk, want dit type blaasmuziek had niet veel pretentie in Mozarts tijd. Vaak was het alleen maar aangename achtergrondmuziek. Mozart gaf echter diepzinnigheid aan het genre. ‘Glorieus en groots, excellent en subliem.’ Zo oordeelde een tijdgenoot over de eerste (onvolledige) uitvoering.

Tijdens een concert in december klonk het oratorium Esther van de toen populaire componist Von Dittersdorf. Als pauzemuziek speelde Mozart zijn Pianoconcert nr.22. Het feestelijke openingsdeel ademde de sfeer van Le Nozze di Figaro, een opera waar Mozart toen aan werkte. Het vervolg – een intens droevige Andante – maakte zo’n indruk dat Mozart het nog een keer speelde.

Dit werk is de enige grote klassieke symfonie met maar drie delen. Na het langzame deel zou je een menuet of een scherzo verwachten, maar dat ontbreekt. De geestdrift is er niet minder om. Mozarts publiek in Praag was er dol op, vandaar de bijnaam. De dramatische momenten anticiperen op de duistere wereld van de opera Don Juan.

Mozarts populariteit liep terug, zijn geldzorgen namen toe. Van het hof ontving Mozart nog wel de opdracht voor de opera Cosi fan tutte. Daarnaast componeerde hij voor de klarinettist Anton Stadler het wonderschone Klarinetwintet. Stadler beheerste vooral de lage melancholische tonen van zijn instrument. Het zijn juist die kleuren die deze muziek hun herfstachtige gloed geven.

We horen hier monumentale klankzuilen die lijken op de orgelmuziek van Bach. Tussen al dat geweld in echter klinkt een lieflijke variatiereeks, de pruikentijd waardig. Mozart had deze muziek eigenlijk gecomponeerd voor een automaat. Het ging hierbij om een klok in combinatie met een soort draaiorgeltje. Op bepaalde tijden liet het uurwerk muziek horen door middel van orgelpijpen.

'Hier klonk waarachtig opnieuw de stem van God!', zo verzucht de oude Salieri in de film Amadeus. Hij had het kunnen zeggen over het Adagio van Mozarts Klarinetconcert. Iedereen kent het. In de film Out of Africa gebruikte men het als soundtrack. Mozart zelf heeft de muziek nooit gehoord. Hij voltooide het slechts enkele weken voor zijn dood.
(HJ)