Terug naar boven

Muzikale wereldreis (11): Krautrock

De meeste muziekstijlen die we in ‘Muzikale wereldreis’ behandelen zijn geworteld in traditie. Maar hoe zou muziek klinken waarin alle traditie wordt losgelaten? Dat is de vraag die jonge Duitse muzikanten zich stelden in de jaren na de Tweede Wereldoorlog. Met de blik gericht op de toekomst, vonden zij een nieuwe muziek uit, die pas vrij recent ‘krautrock’ is gaan heten.

Die jonge Duitse muzikanten lieten de traditie niet voor niets los. Het oorlogsverleden van Duitsland was geen periode om trots op te zijn. De jongeren die in de jaren 60 opgroeiden deden dat eigenlijk zonder geschiedenis. Hun ouders zwegen over het nazi-verleden. Wellicht werden de jaren 60 vooral in West-Duitsland daarom intens beleefd. Jongeren experimenteerden met alles wat nieuw was. Nieuwe vormen van samenleven (de commune, het open huwelijk) en recreatief drugsgebruik deden hun intrede. Bij dit alles paste ook nieuwe muziek. Aanvankelijk waren vooral blues en rock-'n-roll populair. Jonge Duitsers leerden deze muziek kennen via de Amerikaanse militairen die in hun land waren gelegerd. Duitse jongeren richtten beatbandjes op, maar toen bleek dat ze lang niet zo goed werden als hun Britse en Amerikaanse voorbeelden, lonkte het experiment.

Een van de eerste Duitse groepen die een eigen geluid te pakken had, bestond dan ook uit een aantal muzikanten die van buiten de popmuziek kwamen. Een aantal bandleden van Can had lessen gevolgd bij Karlheinz Stockhausen, de dwarse vernieuwer in de klassieke muziek. Can maakte een soort rockmuziek waarin alle referenties naar de blues verdwenen zijn. Het is ritmische muziek waarin het opwekken van een trance belangrijker is dan het scoren van een hit.

Can – Oh yeah

De bandleden van Can speelden nog op welbekende muziekinstrumenten als orgel, (bas)gitaar en drums. De uitvinding van een radicaal nieuw instrument, de synthesizer, zou de Duitse muziek nog meer veranderen. Een van de eerste Duitsers die zo’n duur apparaat kon aanschaffen was de jonge componist Florian Fricke, bandleider van Popol Vuh. Het album Affenstunde uit 1970 is een van de eerste synthesizerplaten.

Popol Vuh – Ich mache einen Spiegel

De groep die de synthesizer naar het grote publiek bracht was Kraftwerk. In tegenstelling tot eerdere groepen omhelsde Kraftwerk de Duitse taal en speelde de groep in hun artwork met Duitse clichés, zoals de autobahn. Daarnaast schreef Kraftwerk perfecte popliedjes waarin de echo van hun muzikale helden (The Beach Boys, The Beatles) doorklonk. Ze noemden hun vernieuwende muziek al ‘techno pop’ 20 jaar voordat er techno was.

Kraftwerk – Autobahn

De Duitsers schiepen zo een eigen geluid dat ook buiten de eigen landsgrenzen gehoord werd. De Britse muziekpers betitelde de muziek aanvankelijk als ‘krautrock’. Niet zo aardig, want ‘kraut’ is het Engelse scheldwoord voor Duitser. Moffenrock dus, maar de Duitse muzikanten haalden hun schouders op en gebruiken de titel als een soort geuzennaam. De groep Faust noemde zelfs een van hun nummers zo. In dat nummer is ook een duidelijk kenmerk hoorbaar van de krautrock: herhaling. Daarmee legden de krautrockers een blauwdruk neer voor latere genres als electropop en house, muziekstijlen die in Duitsland tot bloei kwamen.

Faust – Krautrock

West-Berlijn was aan het einde van de jaren 70 een epicentrum voor vernieuwende muziek. Dat wisten ze ook in Engeland en Amerika. Brian Eno, David Bowie en Iggy Pop trokken allemaal in 1976 naar Duitsland. Met dank aan Bowie leerden veel popliefhebbers de Duitse synthesizerklanken kennen (en waarderen). Bowies lied V-2 Schneider (van “Heroes”) is een ware ode aan de krautrock. Is de titel van het lied geen hint naar Florian Schneider, een van de bandleden van Kraftwerk? Wie het weet mag het zeggen.

David Bowie – V-2 Schneider

De jaren 70 worden nu gezien als de glorietijd van de krautrock. Toch was de muziek destijds verre van populair. Het was ware undergroundmuziek, en de muzikanten waren zeker geen miljonairs. Neem het verhaal van Michael Rother. De gitarist speelde in Kraftwerk. Hij verliet de groep al voor het grote succes zich daar aandiende. Met zijn nieuwe groep Neu! ging het niet veel beter. Slechts twee albums, wel goede kritieken, maar ze verkochten amper. De groep werd vergeten, tot de late jaren 90 toen Britse en Amerikaanse artiesten het debuut van Neu! uit 1972 op een voetstuk plaatsten. Groepen als Sonic Youth, Stereolab en Primal Scream prezen Neu! om de hypnotiserende groove, die Rother ooit omschreef als de ‘motorik beat’. Luister maar eens naar de opvallende overeenkomsten tussen de onderstaande fragmenten.

Neu! – Hallogallo
Stereolab – Jenny Ondioline
Primal Scream – Autobahn 66
The Horrors – Sea within a sea

Meer horen? Er is een groot aantal interessante verzamelalbums met krautrock, zoals deze, deze en deze.

(PdK)