Terug naar boven

Basiscollectie klassiek: Kerstmuziek

Kerst valt samen met de kortste dagen van het jaar. Het kind in de kribbe staat symbool voor het licht dat de duisternis verjaagt. Het Kerstfeest verving zo de oudere heidense feesten rond de winterzonnewende. Gezelligheid en lekker eten verhogen de feestvreugde. De duisternis is immers overwonnen! Of misschien toch niet?

Er zijn kerstliederen die niet voor het sentiment bezwijken. Eerlijke liederen die de harde realiteit van kou en ontbering durven te benoemen. In the Bleak Midwinter is zo’n lied. De Engelse dichteres Christina Rossetti dichtte het rond 1870. Het werd pas een ècht lied toen Gustav Holst het op muziek zette. Hij deed dit op verzoek van zijn collega en vriend Ralph Vaughan Williams. Deze wilde het namelijk opnemen in het kerkelijke liedboek The English Hymnal (1906).

In de kille winter jaagt de wind gemeen,
Aarde hard als ijzer, het water lijkt van steen.
En maar sneeuwen, eindeloos sneeuwen, sneeuw op sneeuw,
In de kille winter, eeuw na eeuw.

Wat kan ik Hem geven, arm als ik ben?
Was ik maar een herder, dan kreeg Hij een lam.
Was ik maar een wijze, dan deed ik mijn deel.
Wat rest mij te geven? ‘k geef mijn hart geheel.

Christina Rossetti & Gustav Holst – In the bleak midwinter

Bachs grandioze Weihnachtsoratorium is vaste prik met de kerst. Toch heeft Bach ook kerstmuziek gecomponeerd die helemaal niet zo feestelijk is. De indringende cantate Selig ist der Mann componeerde Bach voor de Tweede Kerstdag van 1725. Op deze dag herdacht men – zoals ieder jaar – de executie van Stefanus, de eerste christelijke martelaar. Bachs cantate is een even intieme als dramatische dialoog waarin Jezus (bas) troost biedt aan de onderdrukte gelovige (sopraan).

Johann Sebastian Bach – Selig ist der Mann, BWV.57

Vaughan Williams heeft zichzelf wel een atheïst genoemd. Zijn weduwe noemde hem een zoeker. Ondanks dit voorbehoud tegenover de kerk was Vaughan Williams een groot liefhebber van het traditionele kerstfeest. In Zuid-Engeland verzamelde hij onbekende kerstliederen, zoals ze hem voorgezongen werden door de plaatselijke bewoners. Vier van zulke kerstliederen voegde hij samen in zijn innemende Fantasia on Christmas Carols (1912).

Ralph Vaughan Williams - Fantasia on Christmas Carols

Benjamin Britten wist als geen ander kinderlijke onschuld te combineren met een gevoel van onontkoombare dreiging. Een mooi voorbeeld is A ceremony of carols voor jongenskoor en harp. Britten componeerde een groot deel van deze 'kerstmedley' in 1942 tijdens een riskante boottocht over de Atlantische Oceaan.

Benjamin Britten – A ceremony of carols

Een man zwerft eenzaam door de heuvels, terwijl hij in de verte klokgelui en kerstliederen hoort. Zo begint een gedicht van Robert Bridges, dat door Gerald Finzi als uitgangspunt werd genomen voor zijn intieme kerstcantate In terra pax. Finzi liet zich tevens inspireren door de kerkklokken die hij ooit nabij Gloucester had gehoord. Met Vaughan Williams ondernam hij zelfs nog een excursie naar deze streek, om de klokken opnieuw te beluisteren. Helaas nam hij hierbij het pokkenvirus over van de lokale kinderen, wat de toch al ernstig zieke componist fataal zou worden.

Gerald Finzi – In terra pax

Arthur Honeggers laatste grote compositie – Une cantate de Noël – is een dramatisch zoektocht vanuit het duister naar het licht. De reis wordt beloond met een schitterende mix van bekende Franse en Duitse kerstliederen, waaronder Stille Nacht.

Arthur Honegger – Une cantate de Noël
(HJ)