Basiscollectie klassiek: Passie en Pasen

Het belangrijkste feest voor christenen is Pasen. Dan wordt gevierd dat Jezus is opgestaan uit de dood. In de week voor Pasen wordt Jezus’ lijdensweg herdacht, ook in muziek. Dit keer geen stukje over Bachs beroemde Matthäuspassion of Johannespassion, maar aandacht voor minder bekende parels. Muziek die niet eindigt met Jezus’ dood, maar met zijn opstanding.

Eriks Esenvalds is een componist uit Letland. Vóór zijn muziekstudie studeerde hij twee jaar in een baptistenseminarium, dus het is een man van geloof. In zijn muziek komt dit zeker tot uiting in zijn compositie Passion and resurrection. In plaats van het chronologisch vertellen van het passieverhaal (Jezus’ lijdensweg) maakte Esenvalds een soort mozaïek met teksten uit verschillende bronnen: de evangeliën, Byzantijnse en Romeinse liturgieën en zelfs uit het Oude Testament. Het gaat Esenvalds niet om die historische gebeurtenis maar om het eeuwige nu, hoe we lijden en opstanding in deze tijd beleven.

Ook de Engelse componist Ivan Moody waagde zich aan een muzikale vertolking van Jezus’ lijdensverhaal. Hij voelt zich thuis in de Russisch-Orthodoxe Kerk, die gewoonlijk eenstemmig zingt en zonder instrumentale begeleiding. Net als bij Esenvalds geldt voor Moody de onafscheidelijkheid van passie en opstanding; tijdens het sterven van Jezus sluimert al het verlangen naar Christus’ opstanding uit de dood. Moody maakte gebruik van drie talen: liturgisch Engels uit de 17e eeuw, oud-Slavisch en liturgisch Grieks. In acht delen – Ikonen – schetst hij Jezus’ leven van geboorte tot opstanding. Met drie solozangers – evangelist, Jezus en moeder Maria -, koor en een bescheiden ensemble.

De in Napels geboren componist Sergio Rendine schreef in het jubileumjaar 2000 een Paascantate, gesplitst in een passiedeel (Passio Domini) en een ‘opstandings’-deel (Resurrectio Domini). Geïnspireerd op een volkstraditie waar gewone mensen zingend van huis tot huis de laatste 24 uur van Jezus’ lijdensverhaal vertolkten. In Rendine’s Passio et Resurrectio voor solisten, volkszangers, koor en orkest hoor je hoe gewone Zuid-Italiaanse mensen dit belangrijkste kerkfeest ervaren. Heel extravert en mediterraans wordt Jezus’ opstanding bezongen:

Ook Italiaans, maar dan heel wat eeuwen eerder, is de muziek van Orazio Vecchi. Deze componist leefde van 1550 tot 1605 in Noord-Italië. We zijn inmiddels beland op Eerste Paasdag, de dag dat Jezus’ opstanding gevierd wordt. Voor de Paasmorgendienst componeerde Vecchi zijn Missa in Resurrectione Domini. Aan de gewone misdelen (Kyrie, Gloria, Credo, Sanctus, Agnus Dei) voegde Vecchi delen toe die bij de Paasliturgie horen, zoals het graduale Haec dies:

De blijde en vreugdevolle paasboodschap klinkt uitbundig door in de Missa Paschalis van Jan Dismas Zelenka (1679-1745). Deze Boheemse componist werkte vooral in Dresden. Gelukkig worden zijn composities steeds meer ontdekt door een groter publiek. Zelenka componeerde zijn mis voor de Paasmorgendienst van 21 april 1726. Dit werk groeide in de 18e eeuw uit tot een van de populairste missen. Zijn Missa Paschalis viert uitbundig Jezus’ opstanding; met solozangers, een groot koor en orkest met vier trompetten en pauken.

(SvdP)